درس خارج فقه استاد سید محمد واعظموسوی
99/11/04
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/الطواف /مساله 18 زیاد کردن بر اشواط طواف سهوا
المسألة 18: لو زاد على سبعة سهوا فان كان الزائد أقل من شوط قطع و صح طوافه، و لو كان شوطا أو أزيد فالأحوط إتمامه سبعة أشواط بقصد القربة من غير تعيين الاستحباب أو الوجوب، و صلى ركعتين قبل السعي، و جعلهما للفريضة من غير تعيين للطواف الأول أو الثاني، و صلى ركعتين بعد السعي لغير الفريضة.[1]
در این مسأله، حکم زیادی سهوی طواف مورد بررسی است که به یکی از دو صورت است:
1ـــــ قبل از اتمام شوط هشتم متذکر شده
2ـــــ بعد از اتمام شوط هشتم متذکر شده
در صورتی که سهوا بر طواف اضافه کرده است و قبل از اینکه یک شوط (شوط هشتم) کامل شود متذکر گردد غالب فقهاء فتوی به قطع طواف دادهاند که به تعدادی از آنها اشاره میکنیم تا جایگاه بحث در بین فقهاء روشن شود.
شیخ ره در نهایة میفرماید[2] :
و مَن طاف ثمانیة اشواط تعمدا کان علیه اعادة الطواف، فان طاف ناسیاً أضاف الیها ستة اشواط أخر و صلی معها اربع رکعات یصلی رکعتین منها عند الفراغ من الطواف، لطواف الفریضة و یمضی الی الصفا فیسعی، فإذا فرغ من سعیه عاد فصلی رکعتین أخراوین و مَن ذکر فی الشوط الثامن قبل ان یبلغ الرکن أنه طاف سبعا قطع الطواف.
قاضی ابن برّاج در مهذب میفرماید[3] :
إذا سها و ذکر فی الشوط الثامن أنه طاف سبعا فأن ذکر ذلک قبل بلوغه الحجر الاسود قطعه. و إن کان ذکر ذلک بعد تجاوزه تمم اربعة عشر شوطاً.ابن حمزه در وسیله میفرماید[4] :
و إن زاد فی الفریضة ناسیا و ذکر فی الشوط الثامن قبل أن یصل الی الرکن طرح الزیادة و إن ذکر بعد أن یصل الرکن تمم اسبوعین.محقق ره میفرماید[5] :
و من زاد علی السبع ناسیا و ذکر قبل بلوغه الرکن قطع و لاشئ علیه، و الا أستُحِبَ إکماله فی اسبوعین.علامه ره در مختلف میفرماید[6] :
لو زاد علی السبع شوطاً ناسیا أضاف الیها ستة اشواط أخری ... و به قال علی بن بابویه و ابن الجنید.ایشان در المختصر النافع میفرماید[7] :
و لو زاد سهواً أکملها أسبوعین و صلی رکعتین للواجب منهما قبل السعی و رکعتی الزیادة بعده.هرچند ظاهر فرمایش ایشان مطلق است و به نحو مطلق حکم به اکمال اُسبوعین نموده است ولی با توجه به عبارات دیگر از جمله آنچه از شرایع گذشت و آنچه در ادامه خواهیم آورد، عبارت ایشان هم مقید به بلوغ رکن و اتمام شوط هشتم است.
فاضل نراقی ره در مستند میفرماید[8] :
و اطلاق بعض العبارات یقتضی عدم الفرق بین بلوغه و عدم بلوغه فی وجوب الاتمام اربعة عشر.البته محقق ره به نحو مختلف تعبیر نموده است و در یک مورد به نحو مطلق و در مورد دیگر به نحو مقید تعبیر نموده است، یعنی در یکی که درصدد بیان مستحبات احرام است میفرماید[9] :
و مَن زاد علی السبعة اکملها أسبوعین.و در جای دیگر که در صدد بیان دوازده مسئله در مورد احکام احرام است به عنوان مسئله دوم میفرماید[10] :
مَن زاد علی السبع ناسیا و ذکر قبل بلوغ الرکن قطع و لاشئ علیه و الا اُستُحِبَ اکماله باسبوعین.صاحب جواهر ره از فرمایش محقق ره در این مورد تبعیت فرموده و آن را مقید مورد اول قرار داده و فرموده است[11] :
هذه المسئلة کالمقیدة لقوله: و مَن زاد علی السبعة سهوا اکملها اُسبوعین.پس از آشنائی اجمالی با عبارات برخی از فقهاء، زمان آن فرا رسیده است که جایگاه این مسئله را در روایات مورد بررسی قرار دهیم.