درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

1401/03/01

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: كتاب الحج/الوقوف بعرفات /ادامه روایات مساله اول

صحیحه سعید الأعرج که در غالب سوال و جواب از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است:

وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن علي بن النعمان، عن سعيد الأعرج قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام: جعلت فداك معنا نساء فأفيض بهن بليل؟
فقال: نعم، تريد أن تصنع كما صنع رسول الله صلى الله عليه وآله؟ قلت: نعم، قال: أفض بهن بليل، ولا تفض بهن حتى تقف بهن بجمع، ثم أفض بهن حتى تأتي الجمرة العظمى فيرمين الجمرة، فإن لم يكن عليهن ذبح فليأخذن من شعورهن ويقصرن من أظفارهن، ويمضين إلى مكة في وجوههن، ويطفن بالبيت ويسعين بين الصفا والمروة ثم يرجعن إلى البيت ويطفن أسبوعا، ثم يرجعن إلى منى وقد فرغن من حجهن وقال: إن رسول الله صلى الله عليه وآله أرسل معهن أسامة.[1]

صحیحه اول ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام):

وعنهم، عن أحمد بن محمد، عن الحسين بن سعيد، عن أبي المعزا، عن أبي بصير، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: رخص رسول الله صلى الله عليه وآله للنساء والصبيان أن يفيضوا بليل، وأن يرموا الجمار بليل وأن يصلوا الغداة في منازلهم، فان خفن الحيض مضين إلى مكة ووكلن من يضحى عنهن[2] .

صحیحه دوم ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام):

وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حفص بن البختري وغيره، عن أبي بصير، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: رخص رسول الله صلى الله عليه وآله للنساء والضعفاء أن يفيضوا من جمع بلبل، وأن يرموا الجمرة بليل، فإذا أرادوا أن يزوروا البيت وكلوا من يذبح عنهن " عنهم خ ل "[3] .

صحیحه ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام):

محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن ابن مسكان، عن أبي بصير قال: سمعت أبا عبد الله عليه السلام يقول: لا بأس بأن يقدم النساء إذا زال الليل فيفضن عند المشعر الحرام في ساعة، ثم ينطلق بهن إلى منى فيرمين الجمرة، ثم يصبرن ساعة، ثم يقصرن وينطلقن إلى مكة فيطفن إلا أن يكن يردن أن يذبح عنهن فإنهن يوكلن من يذبح عنهن.[4]

خبر علی بن عطیه

وعنه، عن موسى بن الحسن، عن أحمد بن هلال، عن محمد بن أبي عمير عن علي بن عطية قال: أفضنا من المزدلفة بليل أنا وهشام بن عبد الملك الكوفي فكان هشام خائفا فانتهينا إلى جمرة العقبة طلوع الفجر، فقال لي هشام: أي شئ أحدثنا في حجنا، فنحن كذلك إذ لقينا أبو الحسن موسى قد رمى الجمار وانصرف فطابت نفس هشام.[5]

با توجه به اینکه استثناء " ضعفاء " در بعضی از روایات مانند " صحیحه معاویة بن عمار م صحیحه دوم ابی بصیر " وارد شده و زنان و کودکان و پیران از مصادیق " ضعفاء " هستند لذا حکمشان از روایات استفاده می‌شود و شایسته است که مریضها نیز بر آنها عطف شوند کمااینکه خصوص زنان در صحیحه " سعید الاعرج " و نیز سه صحیحه " ابی بصیر " استثناء شده‌اند.

لفظ " خائف " در مرسله جمیل و خبر " علی بن عطیه " استثناء شده و ضعف سند قابل جبران است و این جبران از دو طریق، ممکن است صورت پذیرد:

    1. عمل اصحاب جابر ضعف سند است.

    2. می‌توان از روایاتی که ذکر شدند ضابطه‌ای کلیه‌ای ر ابدست آورده و گفت: معذورین (با هر عذری که داشته باشد) استثناء شده‌اند.

شاید وجه احتیاطی که حضرت امام خمینی ره در پایان فرموده و احتیاط را عدم کوچ از مشعر، قبل از نصف شب قرار داده است. این است که امام (علیه السلام) در صحیحه سوم ابی بصیر فرموده است: " لا بأس بأن يقدم النساء إذا زال الليل " این فراز، کنایه از انتصاف اللیل قرار داده شده است.

به نظر می‌رسد که علی الظاهر، برای کسانی که به جهت معذوریت، کوچ شبانه از مشعرالحرام تجویز شده است بعد از زوال عذر و تمکن از عود به مشعر (مثل کسی که مراقبت از معذورین را به عهده داشته و یا خائفی که خوفش بر طرف شده است) لازم نیست برای درک وقوف بین الطلوعین به مشعر برگردد؛ زیرا اگر عود به این منظور واجب بود حتماً در این روایات متعدد به آن اشاره می‌شد فلذا سکوت روایات بهترین دلیل بر عدم وجوب عود در صورت تمکن از عود است، مضاف بر اینکه تا وجود إزدحام شدید چنین عودی همانند شنا کردن در خلاف جهت جریان آب به حساب می‌آید و مستلزم حرج شدیدی است که از نظر شارع، منتفی است.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo