درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/الوقوف بعرفات /المسألة الاولی

المسألة الاولی: يجوز الإفاضة من المشعر ليلة العيد- بعد وقوف مقدار منها- للضعفاء كالنساء والأطفال والشيوخ، ومن له عذر كالخوف والمرض، ولمن ينفر بهم ويُراقبهم ويُمرّضهم. والأحوط الذي لايترك أن لاينفروا قبل نصف الليل. فلايجب على‌ هذه الطوائف الوقوف بين الطلوعين.[1]

روشن است که وقوف بین الطلوعین روز دهم ذیحجه در سرزمین مشعرالحرام واجب و رکن است، منتهی سه طائفه استثناء شده است:

    1. افارد ضعیف مانند زنان و کودکان و پیران

    2. کسانی که عذری همانند حیض و خوف و مریضی دارند.

    3. کسانی که مراقبین و همراهان معذورانند.

البته در عین حال که وقوف بین الطلوعین برای این گروهها واجب نیست ولی لازم است احتیاط کنند و قبل از نصف شب کوچ نکنند.

این مطلب، مورد اتفاق است و صرفاً برای روشن شدن جایگاه آن در بین کلمات فقهاء به چن نمونه اشاره می‌کنیم:

مححق در شرائع فرموده است: و يجوز الإفاضة قبل الفجر للمرأة و من يخاف على نفسه من غير جبران[2] .

علامه ره می‌فرماید: يجوز للخائف والنساء وغيرهم من أصحاب الأعذار والضرورات الإفاضة قبل طلوع الفجر من مزدلفة إجماعا، لما رواه العامة عن ابن عباس: أن رسول الله صلى الله عليه وآله كان يقدم ضعفة أهله في النصف الأخير من المزدلفة[3]

علامه در "منتهی" می‌فرماید: و هو قول كلّ من يحفظ عنه العلم؛ لما رواه الجمهور أنّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله أمر أمّ سلمة، فأفاضت في النصف الأخير من المزدلفة. و أذن لسودة فيه أيضا[4] .

صاحب مدارک ره پس از کلام فوق الذکرِ محقق ره فرموده است: هذا الحكم مجمع عليه بين الأصحاب[5] و صاحب جواهر ره فرموده: بلاخلاف أجده[6] .

روایات نیز بر این مسئله دلالت دارند که در زیر به بعضی از آنها می‌پردازیم:

    1. صحیحه معاویة بن عمار در بیان حج پیلمبر اکرم (صل الله علیه و آله وسلم):

ثم أفاض وأمر الناس بالدعة... ثم أقام حتى صلى فيها الفجر...[7] .

    2. مرسله‌ای که جمیل به واسطه بعضی از اصحاب از احدهما (علیهم السلام) روایت کرده:

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن جميل بن دراج، عن بعض أصحابنا، عن أحدهما عليهما السلام قال: لا باس أن يفيض الرجل بليل إذا كان خائفا.[8]