درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/الوقوف بعرفات /وجه تسمیه مشعر

در وجه تسمیه "مشعر" گفته شده است که این لفظ، اسم مکان "شعور" است و حاجی در این سرزمین به شعور و آگاهی دست می‌یابد . مزدلفه که اسم دیگر آن است، اسم مفعول از "إزدلاف" به معنای تقدم یا نزدیکی است که از لفظ "زُلف" مشتق شده است؛ زیرا مردم در این مکان به خدا تقرب پیدا می‌کنند و یا حجاج در این مکان، اجتماع کرده و به هم نزدیک می‌شوند (مجمع البحریم ج5ص68).

از امام صادق7 نقل شده است: جبرئیل پس از پایان وقوف در عرفات، به حضرت ابراهیم7 گفت: "یا ابراهیم7 إزدَلِف الی المشعرالحرام..." و به همین علت این مکان را به "مزدلفه" نامیدند (علل الشرائع صدوق ج2ص436).

در تعیین محدوده "مشعرالحرام" در صحیحه معاویه بن عمار آمده است:

محمد بن الحسن بإسناده عن الحسين بن سعيد، عن فضالة بن أيوب، عن معاوية بن عمار، قال حد المشعر الحرام من المأزمين إلى الحياض إلى وادي محسر، وإنما سميت المزدلفة لأنهم ازدلفوا إليها من عرفات.[1]

و نیز از امام باقر7 در صحیحه زراره آمده است:

وعنه، عن حماد بن عيسى، عن حريز، وابن أذينة، عن زرارة، عن أبي جعفر عليه السلام أنه قال للحكم بن عتيبة: ما حد المزدلفة؟ فسكت، فقال أبو جعفر عليه السلام: حدها ما بين المأزمين إلى الجبل إلى حياض محسر.[2]

از چنین تعبیراتی استفاده می‌شود که "مأزمان" که عبارت است از یک طریق باریک بین دو کوه است، مرز مزدلفه از جهت شرق به هنگام کوچ از عرفات است و "وادی محسَّر" که محل شکست و نابودی اصحاب فیل وسپاهیان ابرهه است، مرز غربی "مزدلفه" است.

لازم به ذکر است که "محسَّر" صیغه اسم مفعول است از "حَسِرَ" به معنای از پای افتادن است و چون وادی به معنای درّه یا مکان جاری شدن رود است به این سرزمین، وادی محسَّر گفته می‌شود که طول آن 3812 متر است (تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه ص 153) البته این منطقه، نه جزء منا است و نه جزء مزدلفه، یعنی حجاج پس از عبور از مزدافع به وادی محسَّر رسیده و سپس وارد منا می‌شوند و چون این مکان، محل نزول عذاب الهی بوده، مستحب است حجاج، این مکان ر اسریع پشت سر بگذارند و جائز نیست که در آن بمانند وقوف کنند اما تا قبل از طلوع آفتاب نباید از این وادی بگذرد و به منا وارد شوند؛ زیرا وقوف در مشعرالحرام بین فجر و طلوع آفتاب است.