درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/الوقوف بعرفات /المسألة الخامسة

مسألة الخامسة: لو نفر قبل الغروب عمداً، وندم ورجع ووقف إلى الغروب، أو رجع لحاجة لكن بعد الرجوع وقف بقصد القربة، فلا كفّارة عليه.[1]

این مطلب از کلمات فقهاء نیز استفاده می‌شود چنانکه محقق ره فرموده است: و إن كان عامدا جبره ببدنة...و لو عاد قبل الغروب لم يلزمه شي‌ء.[2]

علامه ره در تذکره به نحو مفصل‌تری وارد این بحث شده و فرموده است: لو أفاض قبل الغروب عامدا عالما ثم عاد إلى الموقف نهارا فوقف حتى غربت الشمس، فلا دم عليه - وبه قال مالك والشافعي تفريعا على الوجوب عنده، وأحمد[3] .

ایشان در مقام تعلیل، دو درجه را بیان فرموده است:

    1. أنه أتى بالواجب، وهو الجمع بين الوقوف في الليل والنهار، فلم يجب عليه دم، كمن تجاوز الميقات وهو (غير) محرم ثم رجع فأحرم منه[4] .

    2. أنه لو لم يقف أولا ثم أتى قبل غروب الشمس ووقف حتى تغرب الشمس، لم يجب عليه شئ، كذا هنا[5] .

صاحب جواهر ره نیز به همین دلیل دوم اشاره کرده و می‌فرماید: أنه لو لم يقف إلا هذا الزمان لم يكن عليه شي‌ء ، فهو حينئذ كمن تجاوز الميقات غير محرم ثم عاد إليه فأحرم[6] .

بهترین استدلال به نظر ما این است که گفته شود: روایات در مورد کسی وارد شده‌اند که عمداً از عرفات به مشعر کوچ کرده تا قبل از غروب در آنجا باشد همانگونه که مشرکان قریش قبل از تعلیم پیامبر اکرم 9 عمل می‌کردند، امّا در صورتی که به انگیزه دیگری خارج شده و قبل از زمان کوچ به عرفات بر می‌گردد تا همراه با مردم کوچ کند، مشمول دلیل نخواهد بود.