درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی
1400/11/24
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/الوقوف بعرفات /فرمایشات فقهای شیعه
فرمایشات فقهای شیعه
اقوال مختلفی از فقهای شیعه در این رابطه وارد شده بطوری که ظاهر فرمایش برخی از آنها، زوال خورشید را مبدء شروع وقوف در عرفات دانسته در حالی که ظاهر فرمایش برخی دیگر از فقهاء این است که: وقوف در عرفات بعد از خواندن نماز ظهر و عصر در مکان دیگر، واجب می‌شود.
ظاهر شیخ ره در "النهایة" و "المبسوط" و ظاهر مفید ره در "المقنعه" عبارت از قول دوّم است که به کلماتشان اشاره می‌کنیم:
شیخ ره می‌فرماید: فاذا زالت الشمس فإذا زالت، اغتسل وصلى الظهر والعصر جميعا، يجمع بينهما، ثم يقف بالموقف ويدعو لنفسه ولوالديه ولاخوانه المؤمنين.[1]
ایشان در " المبسوط " می‌فرماید: فإذا زالت اغتسل و صلى الظهر و العصر جميعا يجمع بينهما. ثم يقف بالموقف[2] .
مرحوم مفید ره می‌فرماید: فإذا زالت الشمس يوم عرفة فليغتسل و يقطع التلبية و يكثر من التهليل و التمجيد و التكبير. ثم يصلي الظهر و العصر بأذان واحد و إقامتين ... ثم يأتي الموقف[3] .
محدث بحرانی ره در مورد این قول می‌فرماید: هذا القول مال الیه جماعة من متأخری المتأخرین.( الحدائق ج16ص377).
امّا ظاهر فرمایش جمعی از علمای شیعه این است که: مبدء زمانی وقوف در عرفات، زوال خورشید است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
ابن حمزه ره می‌فرماید: وهو زوال الشمس من يوم عرفة[4] .
حلبی ره می‌فرماید: الوقوف بها ركن من أركان الحج بلا خلاف ، وأول وقته من حين تزول الشمس من اليوم التاسع بلا خلاف إلا من أحمد ، وآخره للمختار إلى غروبها[5]
ابن سعید ره می‌فرماید: وينوي الوقوف لوجوبه متعبّداً به، مخلصاً للّه سبحانه... ووقت الوقوف من الزوال إلى غروب الشمس[6]
در این میان عده‌ای از فقهاء نیز با هیچ کدام از دو قول فوق‌الذکر موافقت نکرده‌اند:
صاحب مدارک ره می‌فرماید: واعتبر الأصحاب في النية وقوعها عند تحقق الزوال ليقع الوقوف الواجب ـ وهو ما بين الزوال والغروب ـ بأسره بعد النية ، وما وقفت عليه من الأخبار في هذه المسألة لا يعطي ذلك ، بل ربما ظهر من بعضها خلافه[7] .
محقق خوئی ره نیز با ایشان موافقت کرده و فرموده است: بل لم نعثر على رواية تدل على الأمر بالوقوف من الزوال[8] .
صاحب جواهر نیز خود را به زحمت انداخته که تعبیراتی در قول دوّم ظهور دارند بر قول اوّل منطبق نماید و تلاش کرده تا بر این مطلب برهان اقامه کند لذا فرموده است: المراد من مضيه إلى الموقف الرواح إلى المكان المخصوص المستحب فيه الوقوف[9] ... فهنا قول واحد و هو الوقوف من اوّل الزوال.
ایشان در توجه قول مشهور که مبدء وقوف در عرفات را زوال آفتاب می‌دانند، فرموده است: غرض از چنین تعبیری ردّ بر قول حنابله است که مبدء وقوف را طلوع فجر روز عرفه دانسته‌اند.
