درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/التقصير /المسألة الثالثة

المسألة الثالثة: لو ترك التقصير عمداً وأحرم بالحجّ بطلت عمرته، والظاهر صيرورة حجّه إفراداً، والأحوط بعد إتمام حجّه أن يأتي بعمرة مفردة وحجّ من قابل. ولو نسي التقصير إلى‌ أن أحرم بالحجّ صحّت عمرته، ويستحبّ الفدية بشاة، بل هي أحوط.[1]

اولین فرع از دو فرعی که از سوی امام خمینی ره در این مسئله مطرح شده در مورد ترک عمدی تقصیر در عمره تمتع و احرام بستن برای حج است.

تفاوتی که بین این فرع و فرع مذکور در مسئله قبلی، وجود دارد این است که در ما نحن فیه، تقصیر را عمداً به کلی ترک کرده ولی در فرع قبلی پیکره تقصیر را اتیان نموده و در نیت آن اخلال نموده و چون اخلال در نیّت باعث می‌شود که پیکره عمل عبادی کالعدم باشد لذا حکم دو فرع، متحد خواهد بود.

در این مورد ( تقصیر عمره تمتع ترک شده و احرام برای حج بسته شده ) دو قول وجود دارد:

    1. عمره تمتع باطل شده و حج او به حج إفراد تبدیل شده و لازم است بعد از انجام حج إفراد عمره مفرده‌ای انجام دهد، منتهی بعضی از فقهاء مانند حضرت امام خمینی ره قائل به وجوب اتیان حج در سال بعد شده‌اند ولی بعضی ها همانگونه که از ظاهر روایات استفاده می‌شود قائل به عدم وجوب قضاء حج برای چنین کسی شده‌اند.

برای روشن شدن جایگاه این مسئله در نزد فقهاء، ابتدا به بعضی از کلمات وارده در فرمایشات فقهاء اشاره می‌کنیم:

    • مرحوم شیخ ره فرموده‌: و إن تركه متعمدا فقد بطلت متعته و صار حجته مفردة.[2]

    • ابن سعید ره می‌فرماید: فإن أهل المتمتع بالحج قبل أن يقصر عمدا بطلت متعته، وصارت حجة مفردة ولم تجزه، وإن فعله سهوا، فلا شئ عليه ويمضي في حجه، ولم تبطل متعته.[3]

    • علّامه ره می‌فرماید: و لو أخلّ بالتقصير عامدا حتّى أهلّ بالحجّ، بطلت عمرته و كانت حجّته مفردة.[4]

    • شهید اوّل ره می‌فرماید: لا يجوز إدخال الحجّ على العمرة، إلّا في حقّ من تعذّر عليه إتمام العمرة فإنّه يعدل إلى الحجّ، و لو أحرم بالحجّ قبل التحلّل من العمرة فهو فاسد إن تعمّد ذلك، إلّا أن يكون بعد السعي و قبل التقصير، فإنّه يصحّ في المشهور و تصير الحجّة مفردة، و الأقرب أنّها لا تجزئ[5] .

از آنچه ملاحظه شد استفاده می‌شود که 3 چیز بر چنین کسی به نحو وجوب یا احتیاط، لازم است:

    • عدول به حج افراد.

    • اتیان عمره مفرده پس از اتمام اعمال حج.

    • قضای حج در سال بعد.

    2. ابن ادریس ره معتقد است که چنین کسی بر همان احرام سابق باقی است، ایشان پس از نقل قول مشهور، مبنی بر بطلان عمره تمتع و تبدیل شدن حج تمتع به حج افراد، اینگونه اظهار نظر می‌کند: و الذي تقتضيه الأدلة، و أصول المذهب، أنّه لا ينعقد إحرامه بحج، لأنّه بعد في عمرته، لم يتحلل منها، و قد أجمعنا على أنّه لا يجوز إدخال الحجّ على العمرة، و لا إدخال العمرة على الحجّ، قبل فراغ مناسكهما.[6]