درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی
1400/10/25
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/السعي /دومین روایت مسئله دهم
2. خبر محمد بن سنان که به نقل از عبدالله مسکان از امام صادق 7روایت کرده است که چون وثاقت " محمد بن سنان " اختلافی است و مشهور قائل به ضعف او شده‌اند، لذا سند روایت، ضعیف است هر چند " عبدالله بن مسکان " را مورد وثوق به توثیقِ خاص و شخصی دقیق و از اصحاب اجماع شمرده‌اند.
وعنه، عن محمد بن سنان، عن عبد الله بن مسكان قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل طاف بين الصفا والمروة ستة أشواط وهو بظن أنها سبعة، فذكر بعد ما حل وواقع النساء أنه إنما طاف ستة أشواط، قال: عليه بقرة يذبحها ويطوف شوطا آخر. ورواه الصدوق مرسلا.[1]
برای فهم دقیق مفاد حدیث لازم است به چند نکته توجه شود:
• مراد از لفظ " ظن " ترجیح یکی از دو طرف دیگر نیست وگرنه حدیث، ارتباطی به مانحن فیه نخواهد داشت؛ زیرا در آن صورت، سبب کفّاره خروج از احرام با عدم قطع به اتمام سعی خواهد بود در حالی که محل بحث ما جائی است که با قطع به اتمام سعی، از احرام خارج شده و بعداً کشف شده است، بلکه مراد از " ظن " در این روایت، همان معنائی است که از لفظ " رؤیت " در " صحیحه سعید بن یسار " استفاده می‌شود یعنی مراد از این دو لفظ، عبارت از اطمینانی است که موجب سکون نفس شود نه مطلق رجحانی که در مواردی مانند شک در عدد رکعات، معتبر است.
• ظاهراً این خبر نیز همانند " صحیحه سعید بن یسار " در مورد عمره تمتع است و شاهد این مدعّا همان قرینه‌ای است که قبلاً متذکر شدیم و آن، اعتقاد سائل به حلال شدن محرمات پس از احلال با تقلیم یا تقصیر است که در عمره تمتع، تصور دارد و گرنه در احرام‌های دیگر مثل احرام حج یا عمره مفرده، بین سعی و جواز مباشرت با اهل، غیر از احلال به تقلیم، طواف نساء، نماز آن فاصله می‌شود ولی آنچه از روایت به ذهن متبادر می‌شود این است که چیزی غیر از احلال فاصله نشده است.
از آنچه گفتیم روشن می‌شود که حکم به وجوب اتمام سعس و ثبوت کفاره یک گاو اختصاص به عمره تمتع دارد و عمره مفرده را شامل نمی‌شود و فتوی در هر دو فرع بلامانع است؛ زیرا چنین حکمی در فرع اوّل از صحیحه و در فرع دوّم از عمل اصحاب، استفاده می‌شود.
فرع سوم: والأحوط إلحاق السعي في غير عمرة التمتّع به فيها في الصورتين[2] .
با توجه به اینکه در مورد سعی در عمره مفرده یا سعی در حج، نسبت به دو فرعی که گذشت دلیلی بر حکم به وجوب کفّاره یک گاو و اتمام سعی وارد نشده است. سرایت دادن چنین حکمی از احرام عمره تمتع به سائر احرامها صرفاً از باب احتیاط خواهد بود، همانگونه که در متن تحریر ملاحظه می‌شود و نمی‌توان آن را از اطلاق روایت " محمد بن سنان " استفاده کرد؛ زیرا همانگونه که قبلاً نیز متذکر شدیم در این روایت، خروج از احرام به سبب تقصیر و بدون ضمیمه شدن طواف نساء و نماز آن فرض شده است و تحلّل به تقصیر به عمره تمتع اختصاص دارد و عمره مفرده یا حج را شامل نمی‌شود.
