درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/السعي /المسألة العاشر

المسألة العاشر: لو أحلّ في عمرة التمتّع قبل تمام السعي سهواً- بتخيّل الإتمام- وجامع زوجته، يجب عليه إتمام السعي، والكفّارة بذبح بقرة على الأحوط، بل لو قصّر قبل تمام السعي سهواً وفعل ذلك فالأحوط الإتمام والكفّارة، والأحوط إلحاق السعي في غير عمرة التمتّع به فيها في الصورتين[1] .

در این مسئله، دو فرعی که در رابطه با إحلال قبل از کامل شدن سعی در عمره تمتع است، مطرح شده و در فرع اوّل، به گمان اینکه سعی عمره تمتع را که جزئی از حج تمتع به حساب می‌آید ( به خلاف عمره مفرده ) کامل کرده با گرفتن ناخن یا کوتاه کردن مو، خارج شده و پس از انجام مجامعت، متذکر نقصان شده است، در مقام بیان جایگاه این فرع در کلمات فقهاء، به برخی از عبادات، اشاره می‌کنیم.

    1. شیخ مفید ره می‌فرماید: و إذا سعى بين الصفا و المروة ستة أشواط و ظن أنه طاف سبعة فقصر و جامع وجب عليه دم بقرة و يسعى شوطا آخر فإن لم يجامع النساء سعى شوطا و لا شي‌ء عليه.[2] ( البته ایشان با فراز " فإن لم یجامع " به فرع دوّم اشاره کرده که بعداً متذکر خواهیم شد ).

    2. شیخ طوسی ره می‌فرماید: وإن كان قد واقع أهله قبل إتمامه السعي، وجب عليه دم بقرة. وكذلك إن قصر او قلم أظفاره، كان عليه دم بقرة وإتمام ما نقص من السعي.[3]

تفاوتی که بین دو فرع مذکور در این متن وجود دارد این است که فرع اوّل، مشتمل بر جماع قبل از تمام شدن سعی بعد از آن است که با انجام تقصیر، از احرام خارج شده ولی فرع دوّم، مشتمل بر مجرد تقصیر قبل از تمام شدن سعی است، اگر چه در فرع اوّل، انجام تقصیر قبل از جماع را ذکر نفرموده ولی به قرینه فرع دوّم، چنین امری روشن است، مضاف بر اینکه شیخ ره در کتاب " النهایه " نص روایات را آورده و آنچه در روایت " محمد بن سنان " آورده شده ( وعنه، عن محمد بن سنان، عن عبد الله بن مسكان قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل طاف بين الصفا والمروة ستة أشواط وهو بظن أنها سبعة، فذكر بعد ما حل وواقع النساء أنه إنما طاف ستة أشواط، قال: عليه بقرة يذبحها ويطوف شوطا آخر. ورواه الصدوق مرسلا.[4] ) ارتکاب جماع پس از خروج از احرام با انجام تغلیم ( گرفتن ناخن ) است.

    3. مرحوم شیخ ره می‌فرماید: و إن واقع أهله قبل إتمام السعي فعليه دم بقرة، و كذلك إن قصر أو قلم أظفاره كان عليه دم بقرة[5] .

عبارت مبسوط نیز همانند عبارت نهایه، فرع اوّل را مشتمل بر وقاع قبل از اتمام سعی و فرع دوّم را مشتمل بر تغلیم و تقصیر قبل از اتمام آن داده منتهی، إحلال در تقدیر است.

    4. محقق ره می‌فرماید: و لو كان متمتعا بالعمرة و ظن أنه أتم فأحل و واقع النساء ثم ذكر ما نقص كان عليه دم بقرة على رواية و يتم النقصان- و كذا قيل لو قلم أظفاره أو قص شعره.[6]

البته فرع دوّم را با تعبیر " قیل " آورده که جای تعجب است و بعداً بررسی خواهیم کرد.

    5. علامه ره می‌فرماید: ولو لم يذكر حتى واقع أهله أو قصر أو قلم، كان عليه دم بقرة وإتمام السعي[7] .

ایشان دو فرع را در یک سیاق آورده است.

برای روشن شدن جایگاه مسئله در فرمایشات فقهاء به همین مقدار اکتفاء می‌کنیم و از آوردن عبارات دیگر چشم پوشی می‌کنیم و به سراغ بررسی مدرک چنین حکمی می‌رویم، و آن دو روایت است که اولی، " صحیحه " و دومی " ضعیفه " است، آنچه مورد نظر است پی بردن به اختصاصی بودن جکم نسبت به عمره فرده و یا اعمیت آن حتی نسبت به عمره مفرده می‌باشد.