درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی
1400/09/20
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/السعي /المسألة السابعة/فرع اوّل
مسألة السابعة: يجوز تأخير السعي عن الطواف وصلاته للاستراحة وتخفيف الحرّ بلا عذر حتّى إلى الليل، والأحوط عدم التأخير إلى الليل، ولايجوز التأخير إلى الغد بلا عذر.[1]
فرع اوّل: جوار تأخیر سعی پس از انجام طواف و نماز آن، برای استراحت و کم شدن گرماست که به تبع از نص وارد در این زمینه، در بین علما‌ی شیعه مورد اتّفاق نظر است.
علامه ره در این رابطه می‌فرماید: إذا طاف، جاز له أن يؤخر السعي إلى بعد ساعة، ولا يجوز إلى غد يومه - وبه قال أحمد وعطاء والحسن وسعيد بن جبير - لأن الموالاة إذا لم تجب في نفس السعي ففيما بينه وبين الطواف أولى.[2]
مستند چنین فتوائی حدیث صحیحی است که کلینی ره با سند صحیح آن را بواسطه "عبدالله بن سنان" از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل کرده است.
محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن عبد الرحمن، عن عبد الله بن سنان، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته عن الرجل يقدم مكة وقد اشتد عليه الحر فيطوف بالكعبة ويؤخر السعي إلى أن يبرد، فقال: لا بأس به، وربما فعلته، وقال: وربما رأيته يؤخر السعي إلى الليل. ورواه الكليني عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن الحسين بن سعيد، عن النضر بن سويد، عن عبد الله بن سنان مثله إلى قوله: وربما فعلته إلا أنه قال: يقدم مكة حاجا.[3]
شیخ ره این حدیث را به سند صحیح نقل کرده و در آخر آن افزوده است: "و ربما رأیته یوخّر السعی الی اللیل".
مرحوم صدوق ره نیز این حدیث را به اسناد خود از "عبد الله بن سنان" همانند روایت کلینی نقل کرده و افزوده است که، و (في حديث آخر) يؤخره إلى الليل[4] .
این صحیحه بنابر نقل کلینی ره فقط فرمایش امام (علیه السلام) نقل می‌کند که فرموده است:« لا بأس به (التأخیر للحراره) و ربّما فعلته » و با توجه به اینکه حرارت عذر به حساب نمی‌آید تا این حکم را بر صورت عذر حمل کنیم، بلکه تأخیر انداختن سعی با وجود حرارت، صرفاً برای استراحت است، بنابراین، از این صحیحه، به روشنی بر فرع اوّل دلالت می‌کند.
و امّا این صحیحه به نقل شیخ ره علاوه بر قول، فعل امام (علیه السلام) را نیز نقل می‌کند نقل فرمایش آن حضرت (علیه السلام) به همان بیانی است که در نقل کلینی ره گذشت و امّا نقل فعل آن‌حضرت (علیه السلام) همان است که شیخ ره در پایان فرموده است: (و ربما رأیته یوخّر السعی الی اللیل) که البته این فراز دلیل بر فرع دوّم از مسئله هفتم است، همان‌گونه که نقلی که صدوق ره افزون بر نقل کلینی ره آورده، «یؤخره الی اللیل » نقل قول است نه فعل .
حاصل آنچه گفتیم این است که: نقل فعل که توسط شیخ ره انجام گرفته و نقل قولی که توسط صدوق ره صورت پذیرفته به فرع دوّم ارتباط دارد.
البته برای استدلال به فرع اوّل به اطلاق "صحیحه محمد بن مسلم" از احدهما (علیهما السلام) نیز می‌توان تمسک جست؛ زیرا وقتی امام (علیه السلام) به نحو مطلق فرموده است: "نعم" هم بر جواز تأخیر سعی در خود روز و هم بر جواز تأخیر تا شب، دلالت می‌کند.
وعنه، عن صفوان، عن العلاء، عن محمد بن مسلم قال: سألت أحدهما عن رجل طاف بالبيت فأعيي أيؤخر الطواف بين الصفا والمروة؟ قال: نعم.[5]
