درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/السعي /طائفه دوم روایات دال بر عدم اشتراط طهارت از حیض/روایات دال بر شرطیت طهارت

طائفه دوّم: روایاتی که بر عدم اشتراط طهارت از حیض در سعی دلالت می‌کنند:

    • صحیحه معاویة بن عمّار از امام صادق (علیه السلام)

محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن صفوان بن يحيى، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: لا بأس أن تقضي المناسك كلها على غير وضوء إلا الطواف، فان فيه صلاة والوضوء أفضل. وبهذا الاسناد عن أبي عبد الله عليه السلام مثله إلا أنه قال: والوضوء أفضل على كل حال.[1]

پس از اینکه معلوم شد که عدم اشتراط از حدث اصغر و حیض، از روایات استفاده می‌شود، نوبت به بحث از شرطیت طهارت از جنابت می‌رسد، ولی شایسته است إبتدا قول به شرطیت طهارت را که « عمّانی ره » قائل شده است را بررسی کنیم و سپس به بررسی اشتراط از جنابت بپردازیم.

روایاتی که ممکن است مستند قول عمّانی ره مبنی بر شرطیت طهارت از حیض یا حدث اصغر در سعی باشد:

در بین روایات به برخی ار آنها که ظاهراً بر منع از انجام سعیِ حائض بدون وضوء دلالت دارند، برمی‌خوریم از جمله این روایات:

    1. صحیحه حلبی از امام صادق (علیه السلام)

وعنه، عن ابن أبي عمير، عن حماد، عن الحلبي قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن المرأة تطوف بين الصفا والمروة وهي حائض؟ قال: لا إن الله يقول: إن الصفا والمروة من شعائر الله. أقول: حمله الشيخ على الاستحباب.[2]

جمع بین مدلول این صحیحه و روایاتی که بر عدم اشتراط طهارت در سعی دلالت می‌کنند به یکی از دو نحو است:

نحو اوّل: همانگونه که شیخ طوسی ره نیز فرموده است، این روایت را بر استحباب حمل می‌کنیم نه بر اشتراط؛ زیرا به محض اینکه چیزی از شعائر باشد، دلیل بر اشتراط طهارت در مسّ آن نیست ،کما اینکه مستفاد از آیه ﴿وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ ...[3] ﴾ این است که « بُدن » نیز از شعائر الهی هستند، ولی هیچ‌کس قائل به شرطیت طهارت در مسّ آنها نشده است.

نحو دوّم: صحیحه حلبی را بر سعی واجب و روایات قبلی را بر سعی مندوب حمل می‌کنیم.

البته با توّجه به اینکه عمل سعی به تنهائی و در صورتی که ضمن حج یا عمره نباسد، از عبادیّتِ مستقلّه برخوردار نیست، لذا وجه‌الجمع اوّل بهتر است.

    2. موثقه ابن فضّال از امام کاظم (علیه السلام)

وعن محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن ابن فضال قال: قال أبو الحسن عليه السلام لا تطوف ولا تسعى إلا بوضوء. ورواه الشيخ باسناده عن محمد بن يعقوب وكذا الذي قبله. أقول: حمله الشيخ على النهي عن مجموع الامرين لا عن كل واحد بانفراده، وجور حمله على الاستحباب.[4]

ولی همانگونه که مرحوم شیخ حرّ عاملی در ذیل این حدیث فرموده است: این روایت بر شرطیت طهارت در سعی دلالت نمی‌کند، بلکه ایشان می‌فرماید: حمله الشیخ رة علی النهی مجموع الأمرین لا عن کل واحدٍ بإفراده، و جوّز حمله علی الاستحباب.

    3. روایتی که علی بن جعفر از برادر بزرگوارش حضرت امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل کرده است.

علي بن جعفر في (كتابه) عن أخيه قال: سألته عن الرجل يصلح ان يقضي شيئا من المناسك وهو على غير وضوء؟ قال: لا يصلح إلا على وضوء. أقول: وتقدم ما يدل على ذلك في الطواف، ويأتي ما يدل عليه في الرمي " وغيره[5] ".

روشن است که مفاد این روایت، اعتبار طهارت در همه مناسک حتّی در وقوفین و رمی و ذبح نیز هست و حال آنکه هیچ‌کس قائل به چنین اشتراطی نیست، لذا به نظر می‌رسد این روایت نیز همانند دو روایت قبلی بر استحباب طهارت از حدث اصغر در سعی حمل می‌شود.

حاصل آنچه گفتیم، عدم اشتراط طهارت از حیض یا حدث اصغر در انجام عمل سعی است، منتهی لازم است در مورد شرطیت طهارت از جنابت بحث کنیم.