درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/السعي /المسالة الثالثة

مسألة الثالثة: لايعتبر الطهارة من الحدث ولا الخبث ولا ستر العورة في السعي؛ وإن كان الأحوط الطهارة من الحدث.[1]

فرع اوّل: از دو فرعی که در این مسئله از سوی حضرت امام راحل عظیم‌الشأن ره مطرح شده، «عدم اشتراط طهارت از حدث اصغر و حبث در حال سعی» است.

این مطلب در بین علمای شیعه مورد اتّفاق است و تنها کسی که مخالفت کرده مرحوم ابن عقیل است.

علّامه ره دراین‌رابطه فرموده است: المشهور انّ الطهارة ليست شرطا في السعي بل هي مستحبة‌، ذهب إليه الشيخان و غيرهما .و قال ابن أبي عقيل : لا يجوز الطواف و السعي بين الصفا و المروة إلّا بطهارة.[2]

به نظر می‌رسد که ایشان سعی را نیز همانند طواف، عبادت نفسیه مشروط به طهارت می‌داند، ولی مشهور قائل به عدم اشتراط طهارت شده‌اند، همانگونه که علّامه ره در تذکره می‌فرماید: الطهارة، وهي مستحبة في السعي غير واجبة، عند علمائنا - وهو قول عامة العلماء - للأصل.[3]

مرحوم نراقی ره می‌فرماید: وليست بواجبة على الحقّ المشهور ، بل المجمع عليه ، حيث لا تقدح‌ فيه مخالفة الشاذّ ، للأصل السالم عن المزيل ، وللمستفيضة بل المتواترة معنى :كالأخبار الواردة في حدوث الحيض بعد الطواف قبل السعي وأنّها تسعى ، وهي كثيرة جدّا.[4]

پس از تحقیق و بررسی معلوم می‌شود که شهرت چنین فتوایی به‌خاطر روایاتی که دراین‌رابطه وارد شده‌اند ولی آنچه که بعد از تدقیق روشن می‌شود، عدم اشتراط طهارت از حدث اصغر و حیض است، امّا در مورد عدم اشتراط طهارت از جنابت، به نصّی دست نیافتیم.

روایاتی که در این زمینه وارد شده‌اند دو طائفه‌اند:

طائفه اوّل: روایاتی که بر عدم اشتراط طهارت از حدث اصغر در سعی دلالت می‌کنند که از باب نمونه به 4 مورد اشاره می‌کنیم:

    1. صحیحه معاویة بن عمّار از امام صادق (علیه‌السلام)

محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن صفوان بن يحيى، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: لا بأس أن تقضي المناسك كلها على غير وضوء إلا الطوافَ، فان فيه صلاة والوضوء أفضل.[5]

    2. صحیحه رفاعة ابن موسی ( که هرچند واقفی بوده به مذهب حقّ برگشته ودارای توثیق خاصّ است).

وعنه، عن صفوان وابن أبي عمير، عن رفاعةَ بن موسى قال: قلت: لأبي عبد الله عليه السلام: اشهد شيئا من المناسك وأنا على غير وضوء؟ قال: نعم إلا الطواف بالبيت فان فيه صلاة.[6]

از تعلیل وارده در این دو روایت استفاده می‌شود که شرطیت طهارت در طواف به خاطر نفس این عمل نیست، بلکه به خاطر ارتباط آن با نماز است که بدون طهارت، صحیح نیست.

    3. خبر زیدالشَحّام از امام صادق (علیه السلام)

وباسناده عن سعد بن عبد الله، عن موسى بن الحسن، عن محمد بن عبد الحميد عن أبي جميلةَ المفضل بن صالحٍ، عن زيد الشحام، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته عن الرجل يسعى بين الصفا والمروة على غير وضوء، فقال: لا بأس.[7]

    4. خبر یحیی الأزرق از امام کاظم (علیه السلام)

وباسناده عن صفوان، عن يحيى الأزرق قال: قلت لأبي الحسن عليه السلام رجل سعى بين الصفا والمروة فسعى ثلاثة أشواط أو أربعة ثم بال ثم أتم سعيه بغير وضوء، فقال: لا بأسَ، ولو أتم مناسكه بوضوء لكان أحب إلي.[8]

اگر سند همه این روایات تمام باشد، دلالتشان بر عدم اشتراط طهارت از حدث اصغر در سعی کاملاً روشن است.