درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/السعي /فرع دوّم از مسئله اولِ سعی/طائفه اوّل روایت

فرع چهارم (از مسئله اوّل): ولو عكس بطل، وتجب الإعادة أينما تذكّر ولو بين السعي[1] .

در صورتی‌که در انجام عمل سعی، برعکس عمل شود، یعنی به‌جای این‌که آن‌را از صفا شروع کند، از مروه آغاز کند. چنین سعیی باطل خواهد بود. بنابراین اگر سعی را از مروه شروع کند و در أثناء شوط اوّل یا در پایان شوط اوّل متوجّه شود، یقیناً چنین شوطی باطل است؛ زیرا عملی که انجام داده شده (مأتیٌ به) با آنچه که متعلق امر بوده (مأمورٌبه) مطابقت ندارد تا حکم به صحتش شود.

بحث در صورتی است که در أثناء شوط دوّم که اشتباهاً از صقا به مروه در حال حرکت است و یا پس از رسیدن به مروه، متوجّه اشتباهِ خود شود، آیا باید از ابتداء شروع کند وحتّی همان شوط را نیز إعاده نماید یا آن را شوط اوّل قرار دهد؟

ظاهر فرمایش شیخ ره و علّامه ره این است که باید از اوّل إعاده نماید، لذا شیخ ره می‌فرماید: إذا طاف بين الصفا و المروة سبعا و هو عند الصفا، أعاد السعي من أوله، لأنه لابدء بالمروة.[2]

علّامه ره نیز همین فرمایش شیخ ره که نشانه پذیرش آن است را نقل کرده و در إدامه قول دیگر را این‌گونه نقل می‌کند: و قال الجمهور كافّة: يسقط الأوّل، و يبني على أنّه بدأ بالصفا، فيضيف إليه شوطا آخر.[3]

در این رابطه روایات دو طائفه هستند:

طائفه اوّل: روایاتی که بر طرح اشواط انجام شده، امر می‌کنند، مثل " صحیحه معاویة بن عمّار " که به سندهای مختلف وارد شده:

    1. محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن صفوان، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: من بدأ بالمروة قبل الصفا فليطرح ما سعى ويبدء بالصفا قبل المروة.[4]

    2. وباسناده عن الحسين بن سعيد، عن صفوان وفضالة، عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: وإن بدأ بالمروة فليطرح ما سعى ويبدء بالصفا[5] .

    3. روایتی که کلینی ره از معاویة بن عمّار نقل کرده است:

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار (في حديث) قال وإن بدأ بالمروة فليطرح ويبدء بالصفا.[6]

با توجّه به وحدت راوی و امامی که مورد سؤال واقع شده، این سه حدیث، یکی هستند و إطلاقشان همه صورت‌ها را شامل می‌شود، یعنی حتّی در أثناءِ شوط دوّم و چهارم یا ششم نیز لازم است سعی را إعاده کند، هر چند در این شوطها بنابر فرض، از صفا به مروه در حال حرکت است.