درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/السعي /روایات وارده بر وجوب سعی/فرع دوم از مسئله اوّلِ سعی

روایات وارده از أئمه معصومین (علیهم السلام) بر وجوب سعی

در این رابطه فقط به برخی از روایاتِ متضافره إشاره می‌کنیم:

    1. صحیحه معاویة بن عمّار از امام صادق (علیه السلام)

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: السعي بين الصفا والمروة فريضة.[1]

    2. مرسله الحسن بن علی الصیرفی که بواسطه بعض اصحابنا از امام صادق (علیه السلام)

وعنهم، عن أحمد بن محمد، عن معاوية بن حكيم، عن محمد بن أبي عمير، عن الحسن بن علي الصيرفي، عن بعض أصحابنا قال: سئل أبو عبد الله عليه السلام عن السعي بين الصفا والمروة فريضة أم سنة؟ فقال: فريضة قلت: أوليس قد قال الله عز وجل: " فلا جناح عليه أن يطوف بهما " قال: كان ذلك في عمرة القضاء إن رسول الله صلى الله عليه وآله شرط عليهم أن يرفعوا الأصنام من الصفا والمروة، فتشاغل رجل رك السعي حتى انقضت الأيام وأعيدت الأصنام، فجاؤوا إليه فقالوا: يا رسول الله ان فلانا لم يسع بين الصفا والمروة وقد أعيدت الأصنام، فأنزل الله عز وجل " فلا جناح عليه أن يطوف بهما " أي وعليهما الأصنام.[2]

امّا اینکه باید سعی پس از طواف و نماز طواف انجام داده شود، علاوه بر تصریحی که در روایت " مسلم از امام صادق (علیه السلام)" در نقل کیفیتِ انجام حج پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) گذشت، روایت متعددی در باب 77 از ابواب طواف در جلد 9 کتاب وسائل الشیعه، وارد شده و بر لزوم قطع و خواندن نماز طواف کسی که نماز طواف را فراموش کرده، آغاز به سعی نموده است، دلالت می‌کند، که در بحث نماز طواف به برخی از آن‌ها إشاره کردیم و تکرار نمی‌کنیم.

فرع دوّم (مسئله اوّل): ...ويجب أن يكون سبعة أشواط؛ من الصفا إلى المروة شوط، ومنها إليه شوط آخر[3] .

لازم به ذکر است که هفت شوط بودن تعداد أشواط سعی مورد اتّفلق همه مسلمین است، و تنها در مورد چگونگی شمارش آن اختلاف نظرر وجود دارد.

برای روشن شدن جایگاه این مسئله در بین فقهاء، لازم است به برخی از تعبیرات موجود در فرمایشات فقهاء إشاره‌ای داشته باشیم:

علّامه ره می‌فرماید: يجب أن يسعى بين الصفا والمروة سبعة أشواط يحتسب ذهابه من الصفا إلى المروة شوطا وعوده من المروة إلى الصفا آخر، هكذا سبع مرات، عند علمائنا أجمع - وهو قول عامة العلماء[4] .

شیخ ره می‌فرماید: السعي بين الصفا و المروة سبع، يبتدئ بالصفا، و يختم بالمروة بلا خلاف بين أهل العلم، و صفته أن يعد ذهابه إلى المروة دفعة، و رجوعه إلى الصفا اخرى، يبدأ بالصفا و يختم بالمروة و هكذا. و عليه جميع الفقهاء و أهل العلم إلا أهل الظاهر، و ابن جرير، و أبا بكر الصيرفي من أصحاب الشافعي فإنهم اعتبروا الذهاب إلى المروة و الرجوع إلى الصفا دفعة واحدة[5] .

گویا وقتی از "ابن جریر" در مورد شمارش أشواطِ سعی استفاده شده، چنین فتوائی داده و وقتی فتوای ایشان به "ابوبکر الصیرفی" عرضه شده، او نیز همانند "ابن جریر" فتوی داده و وقتی به "ابی اسحاق المروزی" مراجعه شده، به گمان اینکه "صیرفی" به پیروی از "ابن جریر" فتوائی داده، روی فتوای "صیرفی" خط کشیده، ولی "صیرفی" بر فتوای خود پافشاری نموده، فلذا شیخ ره بعد از نقل چنین جریانی فرمودند: أن النبي (صلى الله عليه و آله) بدأ بالصفا و ختم بالمروة، فلو كان ما قالوه صحيحا لكان خاتما بالصفا، و ذلك باطل بالاتفاق.[6]