درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/صلاة الطواف /قول دوّم از فرع سومِ مسئله چهارمِ نماز طواف/طائفه اوّل روایت

قول دّوم (از فرع سوم): جواز اتیان نماز طواف در هر جا که متذکّرِ نخواندن آن شود به طوری که برگشتن به نزد مقام برای خواندن نماز طواف واجب نباشد، هر چند در صورت إمکان، رجوع به مقام ابراهیم (علیه السلام) أفضل است.

این قول را محقق نراقی ره در المستند (ج12ص146) و صاحب ذخیره (630) و صاحب حدائق (الحدائق الناظره ج16ص145) آن را پسندیده‌اند.

با توجّه به وجود إختلاف جدّی بین روایات باب که برگرداندن آنها، یک مطلب دشوار است، لازم است برای جمع عرفی بین روایات مختلفه آنها به بوته بررسی بگذاریم تا بتوانیم محکّمات را از متشابهات جدا کرده و با استفاده از محکّمات، مراد از متشابهات را به دست آوردیم، در این رابطه پنچ طائفه گوناگون از روایات وارد شده‌اند که لازم است نگاهی گذرا به برخی روایات هر طائفه‌ای داشته باشیم.

طائفه اوّل: روایاتی که بین مرتحل غیر مرتحل تفصیل داده و حکم رجوع غیر مرتحل به مقام ابراهیم (علیه السلام) برای خواندن نماز طواف در مورد مرتحل چنین رجوعی لازم نیست، بلکه در هر جا که متذکّر شد نماز طوافش را می‌خواند:

    1. معتبره ابی الصباح الکنانی

محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن محمد بن إسماعيل عن محمد بن الفضيل، عن أبي الصباح الكناني قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل نسي أن يصلي الركعتين عند مقام إبراهيم عليه السلام في الطواف الحج والعمرة، فقال: إن كان بالبلد صلى ركعتين عند مقام إبراهيم عليه السلام، فان الله عز وجل يقول: " واتخذوا من مقام إبراهيم مصلى " وإن كان قد ارتحل فلا آمره أن يرجع.[1]

    2. صحیحه معویة بن عمّار از امام صادق (علیه السلام)

وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، وعن محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان، عن ابن أبي عمير وصفوان بن يحيى، عن معاوية بن عمار قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام: رجل نسي الركعتين خلف مقام إبراهيم عليه السلام فلم يذكر حتى ارتحل من مكة، قال: فليصلهما حيث ذكر، وإن ذكرهما وهو في البلد فلا يبرح حتى يقضيهما.[2]

    3. خبر حنّان به سدیر

وعنه، عن النخعي أبي الحسين، عن حنان بن سدير قال: زرت فنسيت ركعتي الطواف فأتيت أبا عبد الله عليه السلام وهو بقرن الثعالب فسألته فقال: صل في مكانك أقول: تقدم وجهه.[3]

مراد از « قرن الثعالب » که در این روایت وارد شده، همان مکان « قرنُ المنازل » است که میقات اهل طائف است، و مستفاد از حدیث این است که " حنّان " پس از خاج شدن از مکّه و ملاقات امام (علیه السلام) در این مکان متذکّر شده است.