درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/صلاة الطواف /نظر علماء در مورد خلف المقام و عند المقام/ادامه مسئله سوم

آنچه گذشت بر اساس مبنای مختار ماست، امّا بنابر مبنای کسانی که رعایت دو امر را در مکان نماز طواف معتبر می‌دانند ( خلف المقام و عند المقام ) در این رابطه تفصیلاتی دارند که إشاره می‌کنیم:

صاحب نجاة العباد ره فرموده است: و الأحوط اعتبار كون ذلك في جهة الخلف فلو صلّى امامها او في احد جانبيها لم يصحّ و ان كان متّصلا بها بل الأولى استقباله ايّاها بوجهه نعم لو تعذّر ذلك عليه او تعسّر لزحام او غيره و قد ضاق عليه الوقت صلّاهما حيثما تمكّن من المسجد مراعيا الأقرب فالأقرب على الأحوط...[1]

امّا حضرت امام راحل ره در عین حال که همانند سائر فقهاء برای « خلف المقام » در نماز طواف، موضوعیت قائل است، برای صورت ازدحامِ مردم، تفصیل دقیق‌تری را إرائه فرموده که ذیل به آن إشاره می‌کنیم:

ادامه مسئله سوم تحریر:

    1. ... ولو تعذّر الخلف للازدحام أتى‌ عنده من اليمين أو اليسار...[2]

در صورتی که پشت مقام به اندازه‌ای شلوغ است که مجبور به خواندن نماز طواف فاصله زیادی شود که عرفاً به آن نماز پشت مقام نمی‌گویند ولی در یکی از دو طرف، إمکان خواندن نماز در نزد مقام هست، خواندن نماز در احدُالجانبین بر خواندن نماز در خلف مقام، مقدّم می‌شود.

    2. ... ولو لم يمكنه أن يصلّي عنده يختار الأقرب من الجانبين والخلف...

در صورتی که مطلقاً امکان خواندن نماز طواف در نزد مقام وجود نداشته باشد، هر کدام از "خلف مقام یا احدُالجانبین" را به مقام نزدیک‌تر است، اختیار می‌کند.

    3. ...ومع التساوي يختار الخلف...

در صورتی که "خلف و احدُالجانبین" از نظر فاصله با مقام مساوی باشند و بر هیچ‌کدام از آن‌ها "عند المقام" صدق نکند، خواندن نماز خلف مقام بر احدُالجانبین مقدّم می‌شود.

    4. ...ولو كان الطرفان أقرب من الخلف- لكن خرج الجميع عن صدق كونها عنده- لايبعد الاكتفاء بالخلف...

در صورتی که "احدُالجانبین" نزدیک‌تر از "خلف" باشد، ولی به نماز در هیچک‌دام از آن‌ها، نماز "نزد مقام" گفته نشود، بعید نیست به نماز در "خلف مقام" اکتفا شود.

    5. ...لكن الأحوط إتيان صلاة اخرى‌ في أحد الجانبين مع رعاية الأقربيّة..

    6. ...والأحوط إعادة الصلاة مع الإمكان خلف المقام؛ لو تمكّن بعدها إلى‌ أن يضيق وقت السعي.

احتیاط این است که اگر قبل از ضیق شدن وقت سعی، متمکن از فرد اختیاری ( خواندن نماز در پشت مقام باشد ) نمازی را در پشت مقام اتیان نماید.

تذکّر: در پایان متذکّر می‌شویم که اینگونه تفصیلات، مبتنی بر اصالت داشتن نماز در پشت مقام است، امّا همانگونه که قبلاً روشن شد، ملاک در مکانِ نمازِ طواف، صِرف "عند المقام" است، وگرنه لازم است با مراعات الأقرب فی الأقرب، این نماز خوانده شودو