اصل يكصد وبيستم

[1] . صحيح بخارى، كتاب ايمان، ص 10؛ صحيح مسلم، ج7، باب فضايل على، ص 17.

[2] . بحار الأنوار،66/16، كتاب ايمان و كفر، به نقل از معانى الأخبار شيخ صدوق. سند روايت صحيح است.

حدّ ايمان  و كفر از بحثهاى  مهم كلامى است. «ايمان»، در لغت، به معناى تصديق و «كفر» به معناى پوشاندن است،لذا  به زارع نيز ـ كه گندم را در دل زمين مى نشاند ـ كافر گفته مى شود. ولى مقصود از ايمان در اصطلاح عقايد  و كلام، اعتقاد به وحدانيت خداوند، و باور داشتن روز قيامت و رسالت پيامبر خاتم (صلى الله عليه وآله وسلم)  است، و البته  ايمان به رسالت پيامبر خاتم (صلى الله عليه وآله وسلم)، شامل اذعان به نبوت پيامبران و كتب آسمانى پيشين و آنچه كه پيامبر اسلام از تعاليم و احكام الهى براى بشر آورده است، نيز مى شود.

پايگاه واقعى ايمان همان قلب انسان است، چنانكه قرآن كريم مى فرمايد: (أُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمانَ) (مجادله/22): آنان كسانى هستند كه خداوند ايمان را در دلهاشان ثبت كرده است. نيز درباره باديه نشينانى كه در برابر قدرت اسلام، دست تسليم بر سر نهاده ولى دلهاشان از فروغ ايمان خالى است، مى فرمايد:(وَ لَمّا يَدْخُلِ الإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ) (حجرات/14): هنوز ايمان در قلوب شما وارد نشده است. ولى البته حكم به ايمان يك فرد، مشروط به اين است كه به وسيله زبان يا طرق ديگر، آن را اظهار كند و يا لااقل باور خود را انكار ننمايد. زيرا در غير اين صورت حكم به ايمان او نخواهد شد، چنانكه مى فرمايد:(وَجَحَدُوا بِها وَاسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ) (نمل/14): آيات خدا را با آنكه به آن يقين داشتند انكار كردند.با اين بيان حد كفر نيز روشن مى گردد. هرگاه انسانى وحدانيت حق متعال ، يا روز قيامت، و يا رسالت پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) را انكار كند، مسلّماً محكوم به كفر خواهد بود، چنانكه انكار يكى از مسلمات آيين پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) كه به طور روشن مستلزم انكار رسالت باشد، آدمى را محكوم به كفر مى سازد.

پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) آنگاه كه على (عليه السلام)  را براى فتح قلاع خيبر روانه مى كرد، پرچمى به دست او داد و يادآور شد كه صاحب اين پرچم اين خيبر را فتح كرده و باز مى گردد. در اين هنگام على (عليه السلام)  رو به پيامبر كرد و گفت:حد نبرد با آنان چيست؟پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: «قاتِلْهُمْ حَتّى يَشْهدوا أنْ لا إِله إِلاّ اللّه وَ انّ محمّداً (صلى الله عليه وآله وسلم) رسول اللّه، فإذا فعلوا ذلك فَقَد مَنَعُوا مِنْك دِمائَهُمْ وَ أَموالَهُم إِلاّبحَقّها و حسابهم على اللّه»[1]: با آنان نبرد كن تا آنكه به يگانگى خدا و رسالت محمد گواهى دهند. هرگاه گواهى دادند، خونها و مالهاى آنان محترم خواهد بود، مگر آنجا كه به حق (كشته، يا اموالشان گرفته شود) وحساب آنها با خداست.

نيز فردى از امام صادق (عليه السلام) پرسيد: كمترين چيزى كه مايه ايمان بنده به خدا مى شود چيست؟ امام پاسخ داد: يشهد أن لا إله إلاّ اللّه و انّ محمّداً (صلى الله عليه وآله وسلم) «عبدُه و رسولُه، و يُقِّرُ بالطاعةِ و يَعرِفُ إمامَ زمانه فإذا فعل ذلك فهو مؤمن»[2]: كمترين مرتبه ايمان اين است كه به وحدانيت خدا و بندگى و رسالت محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) گواهى دهد و اطاعت از حق را بپذيرد و امام زمان خود را بشناسد. هرگاه چنين كرد او مؤمن است.