اصل يكصد و سيزدهم

پس از زنده شدن مردگان و ورود آنها به عرصه قيامت، قبل ازورود به بهشت و دوزخ امورى چند تحقق خواهد يافت كه قرآن و احاديث از آنها خبر داده است:

1. به حساب اعمال افراد، با شيوه اى خاص رسيدگى مى شود، كه يكى از راههاى آن همان دادن نامه اعمال هركس به دست او است. (اسراء/13ـ14).

2. گذشته از اينكه در نامه اعمال هركس، ريز و درشت كارهاى وى مذكور و منعكس است، گواهانى نيز از خارج و داخل وجود آدمى، در روز رستاخيز بر اعمال دنيوى او شهادت مى دهند.

گواهان خارجى عبارتند از: خدا (آل عمران/98)، پيامبر هر امت (نحل/89)، پيامبر اسلام (نساء/41)، نخبگانى از امت اسلامى (بقره/143)، فرشتگان الهى (ق/18)، و زمين (زلزله/4ـ5).

گواهان داخلى نيز عبارتند از: اعضا و جوارح انسان (نور /24، فصلت/20ـ21)، وتجسم خود اعمال (توبه/34ـ35).

3. براى رسيدگى به حساب اعمال انسانها، افزون بر آنچه گفتيم، ميزانهاى عدل برپا مى شود و هركس دقيقاً به آنچه كه استحقاق دارد مى رسد، چنانكه مى فرمايد: (وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ القِسْطَ لِيومِ القِيامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفسٌ شَيئاً وَ إِنْ كانَ مِثقالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل أَتَينا بِها و كَفى بِنا حاسِبينَ) (انبياء/47): روز قيامت ترازوهاى عدل را برپا مى داريم و بهيچوجه به كسى ستم نمى شود. اگر عمل حتى به وزن خردلى نيز باشد، آن را به حساب مى آوريم، و حساب رسى ما كفايت مى كند.

4. از روايات اسلامى استفاده  مى شود كه در روز رستاخيز گذرگاهى عمومى وجود دارد كه همگان بايد از آن عبور كنند.به اين گذرگاه، در لسان روايات، صراط گفته شده است، كه مفسران آيه 71ـ72 سوره مريم[1]را نيز ناظر بر آن دانسته اند.

5. ميان بهشتيان و دوزخيان حائلى وجود دارد كه قرآن از آن به «حجاب» تعبير مى كند.نيز در روز رستاخيز انسانهاى والايى  بر نقطه اى مرتفع  قرار دارند، كه بهشتيان و دوزخيان را از سيماى هر يك مى شناسند، چنانكه مى فرمايد: (وَ بَيْنَهما حِجابٌ وَ عَلى الأَعرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسيماهُمْ) (اعراف/46): ميان آن دو حجاب وحائلى است و در نقاط بلند عرصه محشر مردانى قرار دارند كه هر شخصى را از سيمايش مى شناسند. اين انسانهاى والا، به حكم روايات ما، پيامبران و اوصياى شريف آنان مى باشند.

6. زمانى كه حسابرسى به پايان رسيده و سرنوشت افراد روشن مى شود، آفريدگار جهان پرچمى را كه به آن «لواء الحمد»مى گويند به دست پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله وسلم) مى دهد، و آن حضرت پيشاپيش بهشتيان به سوى بهشت حركت مى كند.[2]

7. در روايات متعدد، از وجود حوض بزرگى در صحراى محشر خبر داده شده كه به حوض كوثر معروف است؛ پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم)قبل از همگان كنار حوض مزبور مى آيد، و رستگاران امّت، به وسيله پيامبر و اهل بيت مكرّم ـ سلام اللّه عليهم اجمعين ـ از آن آب مى نوشند.

[1] . (وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاّوارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضيّاً * ثُمَّ نُنَجّي الَّذينَ اتَّقَوا وَ نَذَرُ الظّالِمينَ فِيها جِثيّاً) (مريم/71ـ72): هيچيك از شماها نيست مگر اينكه وارد آن (دوزخ) مى شود، واين مطلب حكم قطعى خداوند است. سپس پرهيزگاران را نجات مى دهيم، وستمگران را كه به زانو در آن درافتاده اند، رها مى كنيم. در تفسير اين آيه نظر ديگرى هست كه تفصيل آن را در كتاب پرسش ها و پاسخ ها  آورديم.

[2] . بحار الأنوار، ج8، باب 18، احاديث 1تا 12؛ مسند احمد، 1/281، 295و 3/144.