اصل شصت و هفتم

عامل و منشأ عصمت را مى توان در دو چيز خلاصه كرد:

الف ـ پيامبران (و اولياى خاص الهى) از حيث معرفت و شناخت خداوند در پايه بسيار رفيعى قرار دارند كه هيچگاه رضا و خشنودى حضرت حق را با چيزى عوض نمى كنند. به عبارت ديگر، درك آنان از عظمت الهى و جمال وجلال شگرف وى، مانع از آن مى شود كه به چيزى غير از خدا توجه نمايند، و انديشه اى جز رضاى خدا را در سر بپرورند. اين مرتبه از معرفت همان است كه امير مؤمنان (عليه السلام) مى فرمايد: ما رأيتُ شيئاً إلاّو رَأيتُ اللّهَ قَبْلَهُ وبعدَه و مَعَهُ: هيچ چيز را نديدم مگر آنكه پيش و پس و همراه با ديدن آن، خدا را ديدم. و امام صادق (عليه السلام) نيز مى فرمايد: «و لكنّي أَعْبُدُهُ حُبّاً لَهُ وَتِلْكَ عِبادةُ الكِرام»[1]: من خدا را از روى دوستى با او پرستش مى كنم، و چنين است عبادت بزرگواران.

ب ـ آگاهى كامل پيامبران از نتايج درخشان طاعت وپى آمدهاى سوء معصيت، سبب مصونيت آنان از نافرمانى خدا مى باشد. البته عصمت گسترده و همه جانبه، مخصوص گروه خاصى از اولياى الهى است، ولى در عين حال برخى از مؤمنان پرهيزگار نيز، در بخش عظيمى از افعال خويش، از ارتكاب گناه مصون مى باشند، مثلاً يك فرد متقى هرگز به هيچ قيمتى دست به خودكشى نمى زند، يا افراد بى گناه را نمى كشد.[2] بالاتر از اين، حتى افراد عادى هم نسبت به برخى از امور مصونيت دارند. فى المثل هيچ فردى به هيچ قيمت حاضر نمى شود به سيم لختى كه برق در آن جريان دارد، دست بزند. پيداست كه مصونيت در اين گونه موارد، ناشى از علم قطعى شخص به آثار سوء عمل خويش است؛ حال اگر چنين علمى در مورد تبعات بسيار خطرناك گناهان نيز حاصل گردد، قويّاً مايه مصونيت فرد از گناه خواهد بود.

انايى بر گناه، هيچگاه مرتكب آن نمى شوند.

[1] . بحار الأنوار، 70/22.

[2] . امير مؤمنان درباره اين گروه مى فرمايد:« هم والجنّة كمن قد رآها و هم فيها منعمّون، وهم و النّار كمن قد رآها و هم فيها معذّبون»: آنان  نسبت به بهشت بسان كسى مى باشند كه آن را ديده و از نعمت هاى آن برخوردار مى باشند، و نسبت به دوزخ همانند كسى مى باشند كه آن را ديده  و گرفتار عذاب آن شده اند. (نهج البلاغه، خطبه همام شماره 193).