اصل پنجاه و ششم

فطرت بشر ايجاب مى كند كه هيچ ادعايى را بدون دليل نپذيرد، و هركس مدعايى را بدون دليل بپذيرد بر خلاف فطرت انسانى خويش عمل كرده است. ادعاى نبوت عظيم ترين ادعايى است كه بشر مى تواند داشته باشد، و طبعاً براى اثبات چنين مدعاى بزرگى بايستى دليل قاطع و استوارى ارائه كند. اين دليل مى تواند يكى از سه امر زير باشد:

الف ـ پيامبر پيشين، كه نبوت او با دلايل قطعى ثابت شده است، بر نبوت پيامبر بعدى تصريح كند. چنانكه حضرت مسيح(عليه السلام)  بر نبوت پيامبر خاتم (صلى الله عليه وآله وسلم) تصريح كرد و آمدن او را بشارت داد.[1]

ب ـ قراين و شواهد گوناگون بر صدق ادعاى او گواهى دهد. اين دلايل را مى توان در سيره زندگى، محتواى دعوت، شخصيتهايى كه به او گرويده اند، و نيز روش دعوت او به دست آورد. امروزه در محاكم جهان براى شناسايى حق از باطل و مجرم از بى گناه همين راه را مى پيمايند، و در صدر اسلام نيز با استفاده از همين روش به راستگويى پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) پى مى بردند.[2]

ج ـ آوردن معجزه. يعنى همراه با دعوى نبوت، كارى خارق العاده انجام دهد، و ديگران را به تحدّى دعوت نمايد، و آن كار خارق العاده با ادعاى او هماهنگ باشد.

دو راه نخست عموميت ندارد، در حاليكه راه سوم همگانى بوده و در طول تاريخ نبوت، بشر براى شناخت پيامبران از اين راه استفاده كرده، و پيامبران نيز براى اثبات دعوى خود از آن بهره گرفته اند.

[1] . سوره صف/6.

[2] . پوينده اين راه قيصر، پادشاه روم بود، تاريخ طبرى 3/240، حوادث سال ششم هجرت.