درس خارج اصول استاد سید صمصام الدین قوامی

موضوع: اصول فقه الاداره/منجزیت علم اجمالی /ارکان منجزه

ر کن چهارم: اجرا اصل در همه اطراف علم اجمالی باعث مخالفت قطعیه شود (و الا علم اجمالی منجز نیست). مثلا در شبهه غیرمحصوره که علم به نجاست یک فرد داریم، علم اجمالی منجز نیست. مکلف در ارتکاب هر طرف از اطراف، مجاز است. و این رکن بنا براقتضاء(مسلک میرزا) رکنیت دارد نه علیت (که مسلک مرحوم عراقی بود)؛ زیرا علیت علم اجمالی را منجز می‌داند بدون نیاز به این رکن.

مرحوم خویی: تعارض اصول به نفس ثبوت ترخیص در همه اطراف است. اگر چه مخالفت قطعیه در خارج امکان نداشته باشد. نفس این ثبوت قبیح است و لو یک طرف در مریخ باشد و امکان ارتکاب نداشته باشد.

حالات عدم منجزیه علم اجمالی (به علت اختلال یک رکن از ارکان اربعه)

صورت 1. مکلف علم به طهارت دو طرف پیدا کند (اختلال رکن اول که علم به جامع بود).

صورت 2. مکلف احتمال عدم نجاست طرفین برایش حاصل شود (اختلال رکن اول که علم به جامع بود).

صورت 3. عدم بقاء علم اجمالی (به خلاف دو صورت قبلی که در حدوث علم اجمالی تردید بود). که به چهار گونه متصور است:

گونه 1. علم اجمالی به وجوب نذر مردد بین ترک یکی از دو ظرف(آب انار – آب پرتغال) تا ظهر. بعد از ظهر این علم اجمالی زائل می‌شود.

گونه 2. همان گونه قبلی است با تردید در غایت بودن ظهر (در این گونه با وجود زوال علم اجمالی می‌توان به کمک استصحاب حرمت ثابته قبل از ظهر حرمت ترک را به بعد از ظهر کشاند که البته دیگر ربطی به علم اجمالی زوال یافته ندارد.

گونه 3. نذر سابقش مردد است تا ظهر (فرد قصیر) یا تا مغرب(فرد طویل) اگر یک ظرف را طبق نذر تا ظهر ترک کرد، ظرف دیگر را هم باید تا مغرب ترک کند؛ چون علم اجمالی هم چنان باقی و منجز است.

گونه 4. یک نذر که مغیا به ظهر بوده جزما انجام شده با ترک یک ظرف و طرف دیگر را چون در غایت آن شک داشته‌ایم که تا ظهر یا بعد از آن بوده مردد هستیم که ادا شده باشد نذر آن. در این جا بعد از ظهر هم باید ظرف دیگر هم چنان ترک شود. یعنی علم اجمالی مثل قبل از ظهر باقی است