درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: امر به معروف و نهی از منکر/ مصادیق نهی از منکر/ مصادیق نهی از منکر

بیان مصداق چهارم از نهی از منکر در کلام آیت الله خویی (ره) :

و منها: كون الإنسان ممن يتقى شره،

قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله: «شَرُ الناس عند اللّه يومَ القيامة الذين يُكرَمون اِتقاءُ شَرِهم»، و قال أبو عبد اللّه (ع): «و مَن خاف الناسُ لسانَه فهو في النار». و قال عليه السلام: «إن أَبغضَ خلقِ اللّه عَبدٌ اِتَقى الناسُ لسانَه» و لنكتف بهذا المقدار[1]

از اموری که منکر محسوب می شود و حرام است این می باشد که مردم از کسی بترسند به خاطر شر بودنش و از وی پرهیز می کنند و می گویند با وی هم صحبت نشوید تا خراب نشوید، مبادا اشکالی بگیرید زیرا آبرویی برای تو نخواهد گذاشت و انسان بدین جا برسد که باید چیزی به او بگوید تا موجب هدایتش شود ولی چون او شر است و گرفتاری برای وی درست می کند منصرف می شود و از زبان او می ترسند و با او درگیر نمی شوند چون مایه آبروریزی است این افراد مورد مذمت و سرزنش فوق العاده قرار دارد.

معصوم می فرمایندکه این دسته از افراد جز بدترین افراد هستند شر الناس همین افرادی هستند که دیگران ترسشان از شر او باشد و این عملی منکر و حرامی است.

اولاً خود انسان در زندگی فردی و اجتماعی باید به گونه ای باشد که مصداق این گونه روایات نباشد

و ثانیاً اگر موردی این چنینی را مشاهده کرد چون منکر است باید با راهکارهای خاصی که همراه با لطافت است وظیفه دارد نهی از منکر کند.

اینگونه افراد اغلب تندخو هستند و در غضب می باشند اگر در باطن هم خشمگین نباشند در ظاهر خود را بدین گونه نشان می دهند تا ترسی در دل بقیه ایجاد کنند. باید دید با چه شرایطی می توان این افراد را متنبه کرد تا از منکر فاصله بگیرند. یکی از مصادیق منکر همین می باشد که انسان بد زبان باشد و مردم ترس از زبان وی داشته باشند روایاتی از معصوم در این باب ذکر می شود.

پیامبر اکرم: بدترین مردم در روز قیامت در پیشگاه خداوند کسانی هستند که مورد تکریم واقع شدند به جهت اینکه مردم فرار کردند و خود را در امان نگه داشتند از شر وی.

چرا احترام می کنی؟ چون اگر احترام نکنیم آبروی ما را می برد. ترس از شر او باعث گرامی داشتن او می شود.

اگر کسی را احترام می کنند باید از جنبه ی صفات حسنه ی او باشد «ان اکرمکم عند الله اتقاکم» در واقع ملاک تکریم و تعظیم تقوای الهی است. مستحب است کاسب معاملاتش را با اهل تقوی متفاوت قرار دهد نسبت به کسانی که اهل تقوا نیستند. کسی که متصف به صفات حمیده است و به او جنسی می فروشد بیشتر به او تخفیف دهد و خود این باعث می شود انسانها نسبت به تقوا رغبت پیدا کنند و در واقع فضاسازی شود تا مردم متقی شوند. اگر کاسب با یک زن بی حجاب گرمتر برخورد می کند تا یک زن محجبه خود این امر قبیح است. باید با یک زن با تقوا مراوده بهتری داشته باشد تا انسانها به تقوا ترغیب شوند همین محبت با صالحین توفیقی است و باعث تقویت بنیه تقوا در مردم می شود. در مثال ما برعکس است و مردم به خاطر ترس او را اکرام می کنند پیامبر این شخص را جز بدترین افراد می داند.

امام صادق (ع) : کسی که مردم ترس از لسان او دارند در آتش است. استحقاق این فرد چیزی جز آتش نیست. حدیث بدین معنا نیست که خدا او را نخواهد بخشید آن بحث دیگری است ولی حدیث در مقام بیان این مطلب است که این شخص استحقاق آتش را دارد. زبان یکی از وسیله هایی است که کثیری از مردم را جهنمی می کند. جرم مشترک کثیری از جهنمیان از طریق لسان است.

امام صادق(ع):مبغوضترین مخلوق خدا بنده ای است که مردم ترس دارند از لسان او

تفاوت دو تعبیر در این است در یکی شر به کار رفته است و در دیگری مبغوضیت

وقتی عملی از انسان سر می زند آثار آن عمل به لحظ شرارتی که بر آن مترتب است کم نیست و از آن طرف مبغوضترین نیز همین می باشد هم سخنش آثار سوئی در پی دارد( مردم از زبانش می ترسند که دهان باز کند و شر به بار آورد و شلوغ کند. این عمل توابع و آثار خیلی بدی دارد) با این احتساب که این شخص گناهی سنگین دارد پیش خدا مبغوضترین است و موجب خشم پروردگار است.

و به این چند موردی که گفتیم اکتفا می کنیم مجموعا چهار امر را به عنوا منکر ذکر فرمود:

1- غضب

2- حسد

3- ظلم

4- مردم ترس از شر او داشته باشند