درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: امر به معروف و نهی از منکر/ مسائل ختام/ نظر مرحوم امام

در مسئله 11 مرتبط به همین فضایی که ما بحث می کنیم می فرمایند: اگر آقای، مدعی خصم خود را دعوت کرد که برویم نزد فقیه درحالیکه رتق و فتق امور توسط حاکم جائر انجام می شود. در این حالت بر مدعی علیه واجب است بپذیرد.

عکس مطلب هم همین است اگر مدعی علیه راضی است که توسط فقیه جامع الشرایط مشکلشان حل شود و خصومتشان پایان یابد بر مدعی لازم است که به رفتن نزد عالم جلیل القدری که واجد شرایط قضاست تن دهد.

طبیعتا زمانی این امر برای این دو وظیفه است که احیانا طبعات سنگینی برای آنها نداشته باشد. اگر زمانی که مثلا حکومت دست بنی امیه است امام (ع) موردی فرمایشی نداشتند که بین دو نفر رفع خصومت کنند؟ امام اذن داد که از طریق بنی امیه انجام شود که البته آنچه از طریق آنها انجام می شود حکم شرعی و قضاوت اسلامی است.

پس اگر طبعاتی نداشته باشد بر هر یک از طرفین نزاع در صورتی که طرف مقابل از او بخواهد بر وی واجب است که مراجعه به فقیه را بپذیرد و هر چه ایشان حکم کرد در حق این دو نافذ است. ولو اگر حکم حکومت جائر چیز دیگری باشد.

متن تحریر: (مسألة 11: لو دعا المدعي خصمَهُ للتَحاكُم عند الفقيه يجب عليه القبول، كما أنه لو رضي الخصم بالترافع عنده لا يجوز للمدعي الرجوع الى غيره.)

اگر مدعی خصم خود را دعوت کرد و فراخواند برای تَحاکم نزد فقیه، بر خصم قبول کردن واجب است. کما اینکه اگر خصم راضی باشد مرافعه را نزد فقیه ببرند مدعی حق ندارد به غیر فقیه رجوع کند و باید توسط فقیه جامع الشرایط رفع تنازع کنند.

متن تحریر: (مسألة 12: لو رَفَعَ المدعي إلى الحاكم الشرعي فطَلَبَ الحاكم المدعى عليه يجب عليه الحضور و لا يجوز التخلف.)

مدعی نزد حاکم اسلامی رفته و حاکم به مُدعی علیه اطلاع می دهد فلانی علیه تو دعوایی دارد و حضور مدعی علیه را مطالبه می کند بر او واجب است قول حاکم را بپذیرد و نزد فقیه حاضر شود و اگر تخلف کند کار حرامی انجام داده است و مخالفت با نظر فقیه در این امر جایز نیست.

به اعتبار کلمات فقهای ما به طور عام و در اینجا به طور خاص ثابت است. آنجا که می گوید « الرادّ علیهم کالرادّ علینا» مصداق این مورد باشد. وقتی که از تو خواسته نزد او حاضر شوی این حق بر او هست و این فرد حرف فقیه را رد کند مثل این است که فرمایش معصوم را زیر پا گذاشته است.

سؤال: عالم ممکن است خطا کند اما معصوم خطا نمی کند این چه مقایسه ای است؟

جواب: بله در غیر معصوم خطا هست اما در ظاهر همان نظر فقیه حجت است شاید این معنا در حکم های پیامبر(ص) هم استفاده شود مانند داستانی که تخاصمی در مسجد اتفاق افتاد و پیامبر به نفع شخصی حکم کردند و فرد خیلی خوشحال شد و خواست برود حضرت او را صدا زدند و فرمودند: « انّی حکمتُ لک بقطعه من النار» فکر نکنی که پیغمبر به این حکم کرد زمین مال تو شد و در واقع مال تو نبود مال تو شد. ما مأمور به ظاهریم پیغمبر(ص) هم مأمور به ظاهر بود حالا این فرد توانست در ظاهر بینه بیاورد و ... و ثابت کند قطعه زمین مال اوست، حضرت چون مأمور به ظاهر است حکم فرمود مال اوست ولی فرد آخذ می داند چه می کند و حق را ناحق می کند ولو پیغمبر حکم کند ولی حکم پیغمبر باعث نمی شود چیزی که مال او نیست مال او شود. لذا این امر ممکن است در محاکمات ائمه هم اتفاق بیفتد.

و نباید شایستگی صنف علما و فقها را برای قضاوت زیر سؤال برد.