درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع:امر به معروف و نهی از منکر/ شرط دوم علم به تأثیر/بررسی سند روایا

بررسی سند روایت یحیی الطویل

«عَلِیّ بن ابراهیم عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ یَحْیَى الطَّوِیلِ صَاحِبِ الْمِنقَرِی‌ (یا صاحب المُقری یا صاحب البصری یا صاحب المِصری، اختلاف نسخ و نقل وجود دارد) قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّمَا یُؤْمَرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ یُنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مُؤْمِنٌ فَیَتَّعِظُ أَوْ جَاهِلٌ فَیَتَعَلَّمُ فَأَمَّا صَاحِبُ سَوْطٍ أَوْ سَیْفٍ فَلَا»

علی بن ابراهیم (امامی، ثقه، جلیل) عن ابیه (امامی، ثقه) عن ابن ابی عمیر (امامی، ثقه، جلیل، من اصحاب الاجماع) عن یحیی الطویل (امامی، ثقه، مجهول الحال است اما طرقی برای ثقه بودن او بیان کردند) (صاحب البصری، صاحب المصری) قال ابوعبدالله: انما یومر بالمعروف.....

علی بن ابراهیم بن هاشم

در رجال نجاشی و خلاصه للحلی آمده 1- ثقه ثبت 2- امامی صحیح الذهب

ابراهیم بن هاشمی قمی

1- رجال نجاشی آمده (معتمد عند الاصحاب) 2- در خلاصه للحلی آمده (قوله مقبول)

ابن عمیر

1-در رجال الطوسی ( ثقه امامی صحیح المذهب ظاهرا) و 2- رجال کشی( من اصحاب الاجماع) و 3- در رجال نجاشی، فهرست طوسی، خلاصه للحلی آمده (ثقه جلیل امامی صحیح المذهب ظاهرا) 4- در رجال الکشی (ثقه جلیل امامی صحیح المذهب)

یحیی الطویل

    1. برخی قائلند مجهول الحال است.

    2. برخی قائلند ثقه امامی است و طرقی را بیان کردند.

راه اول؛ یحیی الطویل مروی عنه ابن ابی عمیر است.

خود این سند اثبات می‌کند که ابن ابی عمیر از یحیی الطویل نقل حدیث کرده چون سند تا ابن ابی عمیر تام است. و بنابر آن قاعده‌ی رجالی که هر کس این سه نفر، ابن ابی عمیر و صفوان و بزنطی،‌ از آن نقل کنند ثقه هستند به خاطر شهادت شیخ طوسی فلذا می‌توانیم بگوییم ایشان با این شهادت عام، ثقه می‌شود. اگر این کبری رجالی را بپذیریم از این راه می‌توانیم بگوییم این شخص ثقه هست کما هو الاقوی.

راه دوم؛ تصحیح سند به ‌واسطه وجود روایت در منابع متعدد.

این روایت در تهذیب، کافی، خصال، هدایه، فقه الرضا، تحف العقول روایت شده است.

راه سوم؛ دو تن از اعلام در کتب خود آورده‌اند و اسناد جزمی روایت به امام صادق (ع)

    1. صدوق در هدایه

    2. صاحب تحف العقول

سند این روایت می‌رسد به یحیی الطویل، که توثیقی برای او در کتب رجال نیست اگرچه جرحی هم برای او وجود ندارد. بنابراین به خاطر جهلی که نسبت به یحیی الطویل داریم سند اشکال پیدا می‌کند. اما اگر تجمیع قرائن را قبول کنیم می‌توان به این رسید که یحیی الطویل مورد اطمینان است. اما اگر تک تک موارد را مورد کلام قرار دهیم محل، مورد اشکال است.

درباره ابن عمیر گفته شده:

    1. لایروون و لایرسلون إلا ثقة

    2. مراسیل ابن عمیر معتبر است باید مسانید او را مورد بررسی قرار داد

    3. مبنای ابن عمیر در اعتبار شخص چه بود، ما مبنای او را قبول نداریم

ارتباط دلالت با سند به این نحو است:

    1. در جنبه سند، ملاک ثقه بودن راوی است

    2. در جنبه دلالت، ملاک وثاقت صدور است. مضمون کلام طوری است که انسان اطمینان به صدور کلام پیدا می‌کند ولو راوی خیلی مطمئن نباشد.

بررسی سند روایت داوود الرقی

فی خبر داود الرقي «لا ينبغي للمؤمن أن يذل نفسه، قيل له و كيف ذلك؟ قال: يتعرض لما لا يطيق»‌

محمد بن یحیی (امامی، ثقه، جلیل) عن احمد بن محمد بن عیسی (امامی، ثقه، جلیل) عن الحسن بن محجوب (امامی، ثقه، جلیل، من اصحاب الاجماع علی القول) عن داود الرقی (ضعیف جدا عند النجاشی) قال سمعت ابا عبدالله یقول لاینبغی للمومن.....

محمد بن یحیی العطار:

در رجال النجاشی و خلاصه للحلی آمده: ثقه، امامی، صحیح المذهب

احمد بن محمد بن عیسی:

1- در رجال الکشی (امامی، صحیح المذهب ظاهرا) 2- در رجال النجاشی (معتمد عند الاصحاب) 3- در رجال

الطوسی (ثقه، امامی، صحیح المذهب ظاهرا) 4- رجال نجاشی، فهرست طوسی، خلاصه للحلی (ثقه، جلیل، امامی، صحیح المذهب)

حسن بن محبوب:

1- در رجال نجاشی (امامی) 2- در رجال طوسی (ثقه، امامی، صحیح المذهب) 3- در رجال الکشی (من الاصحاب الاجماع علی قول)

داود بن کثیر رقی:

1- در رجال نجاشی (ضعیف جدا) (جرح) 2- در رجال طوسی (ثقه، امامی، صحیح المذهب ظاهرا) (تعدیل) 3- در رجال الکشی (ممدوح فی الروایه/ ولم اسمع احدا من مشایخ العصابه یطعن علیه) (تعدیل) 4- در کتاب ابن غضائری (ضعیف، فاسد المذهب) (جرح)

آیت الله خویی: داود رقی دو نفر جرحش می‌کنند و دو نفر تعدیل پس تساقط می‌کند و مجهول می‌شود

ثقه بودن داود رقی به دو دلیل:

    1. چون مروی عنه داود رقی، حسن بن محبوب است و ایشان ثقه و امامی است و از اصحاب اجماع است و بنا بر این مبنا که به مابعد اصحاب اجماع نگاه نمی‌شود و این در درست بودن حدیث کافی است. چرا که اصحاب اجماع روایت نمی‌کنند مگر از ثقه. ایشان دقت داشتند که از هر کسی روایت نکنند.

    2. روایت در کتاب کافی ذکر شده است و بنا بر این مبنا که راویان کتاب کافی توثیق عام دارند پس داود رقی هم ثقه است.

بررسی روایت حرث

عده من اصحابنا عن سهل بن زیاد (امامی، مختلف فیه) عن ابن محبوب عن خطاب بن محمد عن الحارث بن المغیره (امامی، ثقه، جلیل) قال ما یمنعکم...

سهل بن زیاد:

1- ابن غضائری (ضعیف جدا، فاسد المذهب) 2- رجال الطوسی (ثقه، امامی، صحیح المذهب ظاهرا) 3- فهرست الطوسی و رجال الکشی (ضعیف) 4- رجال النجاشی (ضعیف)

حسن بن محبوب:

1- در رجال نجاشی (امامی) 2- در رجال طوسی (ثقه، امامی، صحیح المذهب) 3- در رجال الکشی (من الاصحاب الاجماع علی قول) 4- فهرست طوسی و خلاصه للحلی (جلیل، امامی، صحیح المذهب)

ابن مغیره:

    1. رجال الکشی (دلت علی صحه مذهبه الروایه) 2- رجال النجاشی (ثقه، امامی، صحیح المذهب ظاهرا)