موضوع: شروط العوضین/الثالث: القدرة علی التسلیم /الدلیل علی اشتراط القدرة؛ الغرر و معناه

متن کتاب: ثمّ إنّه قد حكی عن الصدوق فی معانی الأخبار، تعلیل فساد بعض المعاملات المتعارفة فی الجاهلیة كبیع المنابذة (1) و الملامسة (2) و بیع الحصاة (3) بكونها (4) غرراً، مع أنّه لا جهالة فی بعضها (4) كبیع المنابذة بناءً على ما فسّره (5) به من أنّه (6) قول أحدهما (7) لصاحبه: أنبذ إلیّ الثوب (8) أو أنبذه (9) إلیك (10)، فقد وجب البیع (11) (12)، و بیع الحصاة (13) بأن یقول: إذا نبذت الحصاة، فقد وجب البیع (14). و لعلّه كان على وجهٍ خاصٍّ یكون فیه خطر (15)، و اللّٰه العالم.

    1. منابذة از مادّه نبذ به معنای پرتاب کردن مشتقّ شده و در بیع منابذه، طرفین معامله ایجاب یا قبول معامله را پرتاب کردن کالای مورد معامله به سمت همدیگر قرار می دهند، مثل اینکه مشتری در مقام استیجاب به بایع بگوید: هر پارچه ای را که به سمت تو پرتاب کنم، در مقابل 100 درهم از تو خریدم و بایع نیز ایجاب نماید و یا آنکه بایع در مقام ایجاب به مشتری بگوید: در مقابل 100 درهم، هر پارچه ای را که به سمت من پرتاب کنی به تو فروختم و مشتری نیز قبول نماید.

    2. در بیع ملامسه، طرفین معامله، ایجاب یا قبول معامله را لمس کالای مورد معامله قرار می دهند، مثل اینکه مشتری در مقام استیجاب به بایع بگوید: هر پارچه ای را که لمس کنم، در مقابل 100 درهم از تو خریدم و بایع نیز ایجاب نماید و یا آنکه بایع در مقام ایجاب به مشتری بگوید: در مقابل 100 درهم، هر پارچه ای را که لمس کنی به تو فروختم و مشتری نیز قبول نماید.

    3. در بیع حصاة، طرفین معامله، ایجاب یا قبول معامله را پرتاب کردن سنگ بر روی کالای مورد معامله قرار می دهند، مثل اینکه مشتری در مقام استیجاب به بایع بگوید: هر پارچه ای که سنگ من به آن برخورد نماید، در مقابل 100 درهم از تو خریدم و بایع نیز ایجاب نماید و یا آنکه بایع در مقام ایجاب به مشتری بگوید: در مقابل 100 درهم، هر پارچه ای را که سنگ تو به آن برخورد نماید به تو فروختم و مشتری نیز قبول نماید.

    4. ای هذه المعاملات المتعارفة فی الجاهلیّة.

    5. ای فسّر بیعَ المنابذةَ، الصدوقُ رحمه الله.

    6. ای بیع المنابذة.

    7. ای احد المتعاقدین.

    8. این جمله را مشتری به بایع در مقام استیجاب می گوید و بایع نیز ایجاب می نماید.

    9. ای الثوبَ.

    10. این جمله را بایع به مشتری در مقام ایجاب می گوید و مشتری نیز قبول می نماید.

    11. ای فقد وجب بهذا النبذ.

    12. تفاوت تفسیر مرحوم شیخ صدوق از بیع منابذه با تفسیر مشهور در آن است که در تفسیر مشهور، مبیع در بیع منابذة ثوب کلّی می باشد یعنی هر ثوبی که مشتری یا بایع آن را به سمت دیگری پرتاب نماید، لذا بیع منابذه بنا بر تفسیر مشهور، مشتمل بر جهالت و غرر است، در حالی که مرحوم شیخ صدوق در تفسیر بیع منابذه، مبیع را با الف و لام عهد حضوری ذکر نموده و می فرمایند: «أنبذ الیّ الثوب» یعنی این ثوب معیّن حاضر و بنا بر این در تفسیر ایشان، مبیع در بیع منابذه، خصوص ثوب معیّن است، لذا همانطور که مرحوم مصنّف ادّعا نموده اند، بیع منابذه بنا بر تفسیر مرحوم شیخ صدوق، مشتمل بر جهالت و غرر نخواهد بود.

    13. ای و کبیع الحصاة علی ما فسّره به.

    14. تفاوت تفسیر مرحوم شیخ صدوق از بیع حصاة با تفسیر مشهور در آن است که در تفسیر مشهور، مبیع در بیع حصاة ثوب کلّی می باشد یعنی هر ثوبی که مشتری یا بایع آن را با سنگ مورد اصابت قرار دهد، لذا بیع حصاة بنا بر تفسیر مشهور، مشتمل بر جهالت و غرر است، در حالی که در تفسیر مرحوم شیخ صدوق، مبیع در بیع حصاة، خصوص ثوب معیّنی است که با سنگ مورد اصابت قرار گیرد به این صورت که مثلاً بایع به مشتری می گوید این ثوب خاصّ را به 100 درهم به تو فروختم به شرط آنکه بتوانی آن را با سنگ مورد اصابت قرار دهی، لذا همانطور که مرحوم مصنّف ادّعا نموده اند، بیع حصاة بنا بر تفسیر مرحوم شیخ صدوق، مشتمل بر جهالت و غرر نخواهد بود.

    15. مثل اینکه اگرچه پارچه در بیع منابذه و بیع حصاة معیّن است، ولی مشتری علم به اوصاف آن نداشته باشد مثل اینکه بایع یک توپ پارچه را داخل پلاستیک بگذارد و به مشتری بگوید اگر آن را به سوی من پرتاب کنی یا آنکه به آن سنگ بزنی، آن را در مقابل 100 درهم به تو فروختم و مشتری نیز بدون اینکه بداند رنگ، جنس و متراژ این پارچه چقدر است، این معامله را قبول نماید که در این صورت اگرچه در تفسیر مرحوم شیخ صدوق از بیع منابذه و بیع حصاة، بر خلاف تفسیر مشهور از بیع منابذه و بیع حصاة که مشتمل بر جهل به عین مبیع بود، جهل به عین مبیع وجود ندارد، ولی جهل به صفات مبیع وجود داشته از این جهت مشتمل بر غرر خواهد بود.