موضوع: الاقوال فی جواز بیع الوقف/الصور السابعة و الثامنة و التاسعة/

متن کتاب: الصورة السابعة (1): أن یؤدّی بقاؤه (2) إلى خرابه (2) علماً أو ظنّاً، و هو (3) المعبّر عنه ب‌خوف الخراب فی كثیرٍ من العبائر المتقدّمة (4).

و الأداء إلى الخراب قد یكون للخُلْف بین أربابه (2) و قد یكون (5) لا له (6). و الخراب المعلوم أو المخوف (7) قد یكون على حدّ سقوطه (2) من الانتفاع نفعاً معتدّاً به و قد یكون على وجه نقص المنفعة، و أمّا إذا فرض جواز الانتفاع به (2) بعد الخراب (8) بوجهٍ آخر (9) كانتفاعه السابق أو أزید (10)،

    1. ای من الصور التی یجوز بیع الوقف فیها.

    2. ای الوقف.

    3. ای اداء بقاء الوقف الی خرابه علماً او ظنّاً.

    4. به نظر می رسد این فرمایش مرحوم مصنّف صحیح نباشد، زیرا خوف اعمّ از علم و ظنّ می باشد و در امور خطرناک، به صرف احتمال خطر نیز خوف عقلائی صدق می نماید، بنا بر این مراد از تعبیر خوف خراب در عبارات فقهاء، این صورت هفتم مذکور در کلام مرحوم مسنّف نیست، بلکه صورت هشتمی است که ایشان در ادامه با عبارت «الصورة الثامنة أن یقع بین الموقوف علیهم اختلافٌ لا یؤمن معه تلف المال أو النفس و إن لم یعلم أو یظنّ بذلك» بیان می نمایند.

    5. ای الاداء الی الخراب.

    6. ای لا لخلفٍ بین ارباب الوقف، بل لأمرٍ آخر مثل هجرة اهل القریة.

    7. ای ظنّاً.

    8. ای بعد الخراب المعلوم او المخوف ظنّاً.

    9. ای غیر الوجه الذی وُقِفَ العین لینتفع بها بذلک الوجه؛ مثل اینکه زمین برای کشاورزی وقف شده و الآن اگرچه خراب شده است، ولی می توان از آن در جهت تأسیس نیروگاه خورشیدی انتفاع برد.

    10. ای بحسب المالیّة.

متن کتاب: فلا یجوز بیعه (1) إلّا على ما استظهره بعض من تقدّم كلامه سابقاً من أنّ تغیّر عنوان الوقف یسوّغ بیعه (2) و قد عرفت ضعفه (3).

و قد عرفت من عبائر جماعةٍ تجویز البیع فی صورة التأدیة (4) إلى الخراب و لو لغیر الاختلاف، و من اخرى تقییدهم به (5).

الصورة الثامنة (6): أن یقع بین الموقوف علیهم اختلافٌ لا یؤمن معه تلف المال (7) أو النفس و إن لم یعلم أو یظنّ بذلك (8) (9).

فإنّ الظاهر من بعض العبارات السابقة جوازه لذلك (10)، خصوصاً من عبّر بالاختلاف الموجب لخوف الخراب (11).

الصورة التاسعة (6): أن یؤدّی الاختلاف بینهم (12) إلى ضررٍ عظیم من غیر تقییدٍ بتلف المال، فضلًا عن خصوص الوقف.

الصورة العاشرة‌ (6): أن يلزم (13) فساد تستباح منه الأنفس‌.

    1. ای بیع الوقف المخروبة التی یجوز الانتفاع به بوجهٍ آخر.

    2. ای الوقف.

    3. اگرچه از خلال کلمات مرحوم مصنّف در مباحث پیشین در موارد متعدّد روشن می شود که در صورت فوت شدن منفعتی که واقف، عین را برای آن منفعت وقف نموده است، اگر امکان انتفاع به عین موقوفه به منفعتی غیر از این منفعت وجود داشته باشد، بیع وقف جایز نیست، ولی سابقاً هیچ کلامی را از علما بر خلاف این مبنای خود ذکر ننموده اند.

    4. ای تأدیة بقاء الوقف.

    5. ای تقییدهم تجویزَ البیع بصورة تأدیة بقاء الوقف الی الخراب لأجل الاختلاف فقط.

    6. ای من الصور التی یجوز بیع الوقف فیها.

    7. قید «المال» برای اشاره به تفاوت اوّل موجود میان صورت هشتم و صورت قبلی یعنی صورت هفتم می باشد، ، زیرا صورت هفتم مخصوص به فرض علم یا ظنّ به تلف عین موقوفه است، در حالی که صورت هشتم اعمّ از این فرض و فرضی است که یقین به بقاء عین موقوفه وجود دارد، ولی احتمال به خطر افتادن سایر اموال یا جان موقوفٌ علیهم در اثر اختلاف میان آنها داده می شود.

    8. ای بتلف المال او النفس.

    9. قید «و ان لم یعلم او یظنّ بذلک» برای اشاره به تفاوت دوّم موجود میان صورت هشتم و صورت قبلی یعنی صورت هفتم می باشد، زیرا صورت هفتم مخصوص به جایی است که علم یا ظنّ به تلف عین موقوفه وجود دارد، در حالی که صورت هشتم اعمّ از این دو فرض و فرضی است که صرفاً احتمال تلف عین موقوفه داده می شود.

    10. ای جواز بیع الوقف لوقوع اختلافٍ بین اربابه لا یؤمن معه تلف المال او النفس.

    11. وجه این خصوصیّت در بیان قول مختار مرحوم مصنّّف خواهد آمد.

    12. ای بین الموقوف علیهم.

    13. ای من بقاء الوقف.