موضوع: کتاب البیع/شرائط العوضین /کون الملک طلقاً

متن کتاب: و اعلم أنّه ذكر الفاضلان (1) و جمع ممّن تأخّر عنهما (2) فی شروط العوضین بعد الملكیة: كونه (3) طِلْقاً. و فرّعوا علیه (4): عدم جواز بیع الوقف إلّا فیما استثنی، و لا الرهن (5) إلّا بإذن المرتهن (6) أو إجازته (7)، و لا أُمّ الولد (8) إلّا فی المواضع المستثناة.

و المراد ب‌ «الطلْق»، تمام السلطنة على الملك بحیث یكون للمالك أن یفعل بملكه ما شاء، و یكون (9) مطلق العنان فی ذلك (10).

لكن هذا المعنى (11) فی الحقیقة راجع إلى كون الملك ممّا یستقلّ المالك بنقله (12) و یكون نقله (13) ماضیاً فیه (14)؛

    1. اصطلاح فاضلان در کلام مرحوم شیخ انصاری به معنای محقّق حلّی و علّامه حلّی «رحمة الله علیهما» می باشد.

    2. مثل شهید اوّل و ثانی «رحمة الله علیهما» در لمعه و شرح لمعه، محقّق سبزواری در کفایة الاحکام و محدّث بحرانی در حدائق.

    3. ای کون الملک.

    4. ای علی اعتبار کون الملک طلقاً فی صحّة البیع.

    5. ای و عدم جواز بیع الرهن الخ.

    6. ای قبل البیع.

    7. ای اجازة المرتهن بعد البیع.

    8. ای و عدم جواز بیع امّ الولد.

    9. ای المالک.

    10. ای فی ملکه.

    11. ای هذا المعنی للطلق و هو کون المالک مطلق العنان فی ملکه.

    12. ای نقل ذلک الملک.

    13. ای نقل المالک.

    14. ای نافذاً فی ذلک الملک.

متن کتاب: لعدم تعلّق حقٍّ به (1) مانعٍ عن نقله (2) بدون إذن ذی الحقّ، فمرجعه (3) إلى أنّ من شرط البیع أن یكون متعلّقه (4) ممّا یصحّ للمالك بیعه مستقلا (5)، و هذا (6) ممّا لا محصّل له (7)، فالظاهر أنّ هذا العنوان (8) لیس فی نفسه شرطاً (9) لیتفرّع علیه (8) عدم جواز بیع الوقف و المرهون و أُمّ الولد، بل الشرط (9) فی الحقیقة انتفاء كلٍّ من تلك الحقوق الخاصّة (10) و غیرها (11) ممّا ثبت منعه عن تصرّف المالك كالنذر (12) (13) و الخیار (14) و نحوهما (15) و هذا العنوان (8) منتزع من انتفاء تلك الحقوق (16).

    1. ای بالملک.

    2. ای نقل الملک.

    3. ای مرجع اشتراط کون الملک طلقاً فی العوضین.

    4. ای متعلّق البیع و هما العوضین.

    5. ای من دون احتیاجٍ الی اذن شخصٍ آخر ممّن له حقٌّ فی ذلک الملک.

    6. ای اشتراط صحّة البیع بکون متعلّقه ممّا یصحّ للمالک بیعه مستقلّاً.

    7. زیرا اساساً از قبیل شرط نبوده و بلکه از قبیل عدم المانع می باشد و واضح است که ترتّب حکم بر هر موضوعی متوقّف بر عدم مانع می باشد.

    8. ای طلقیّة الملک بمعنی جواز بیعه للمالک مستقلّاً.

    9. ای لصحّة البیع.

    10. مثل حقّ الموقوف علیه و المرتهن و حقّ امّ الولد.

    11. ای و غیر الخاصّة.

    12. عبارت «کالنذر و الخیار و نحوهما» مثال برای حقوق غیر خاصّه مانع از تصرّف مالک می باشد.

    13. مثل اینکه مالک نذر کرده باشد اگر فلان حاجت او برطرف شود، فروش زمین خود را به زید بسپارد و خود در آن دخالتی ننماید.

    14. مثل اینکه مالک، حیوانی را فروخته باشد و بخواهد با ثمن این معامله، معامله دیگری انجام دهد که واضح است به جهت وجود حقّ خیار حیوان برای مشتری، ثمن برای مالک، ملک طلق نبوده و حقّ خیار حیوان مشتری مانع از تصرّف مالک در این ثمن خواهد گردید.

    15. مثل جانی بودن عبد که باعث می شود حقّ مجنیٌّ علیه به عبد تعلّق گرفته و مانع از انتقال ملک آن توسّط مالک گردد.

    16. ای تلك الحقوق الخاصّة و غیرها ممّا ثبت منعه عن تصرّف المالك.

متن کتاب: فمعنى «الطلْق» أن یكون المالك مطلق العنان فی نقله غیر محبوس علیه لأحد الحقوق التی ثبت منعها (1) للمالك عن التصرّف فی ملكه، فالتعبیر بهذا المفهوم المنتزع (2) تمهید لذكر الحقوق المانعة عن التصرّف، لا تأسیس لشرط لیكون ما بعده فروعاً، بل الأمر فی الفرعیة و الأصالة بالعكس (3) (4).

    1. ای منع تلك الحقوق.

    2. ای مفهوم کون الملک طلقاً بمعنی کون المالك مطلق العنان فی نقله المنتزع ذلک المفهوم عن تعلّق الحقوق الخاصّة و العامّة التی ثبت منعها للمالك عن التصرّف فی ملكه.

    3. فیکون ذکر الحقوق المانعة عن التصرّف فی الملک اصلاً و اشتراط کون المالک غیر محبوس علیه من نقل ملکه لأحد تلک الحقوق فرعاً.

    4. بنا بر این اینطور نیست که مثلاً مرهون نبودن عوضین، متفرّع بر اشتراط طلق بودن ملک عوضین در صحّت بیع بوده باشد، بلکه این اشتراط طلق بودن ملک عوضین در صحّت بیع است که متفرّع بر مرهون نبودن عوضین خواهد بود.