موضوع: شروط الفاظ العقد/احکام تلف المقبوض بالعقد الفاسد /السابع: ضمان القیمی بالقیمة

متن کتاب: و على أی حالٍ (1)، فلا ینتقل العین (2) إلى الضامن، فهی (3) غرامة لا تَلازُمَ فیها (4) بین خروج المبذول عن ملكه (5) و دخول العین فی ملكه (5) (6)، و لیست (3) معاوضة لیلزم الجمع بین العوض (7) و المعوض (8) (9) (10)،

    1. ای سواء قلنا بان المالك يملك البدل او قلنا بأنّه يباح له التصرف فيه إباحة مطلقة.

    2. ای العین المغصوبة المتعذّرة.

    3. ای القیمة بعنوان بدل الحیلولة.

    4. ای فی الغرامة.

    5. ای ملک الضامن.

    6. بله، اگر بدل حیلولت به عنوان معاوضه پرداخت می شد، خروج بدل حیلولت از ملک ضامن ملازم با دخول عین در ملک ضامن می بود، و الّا جمع میان عوض و معوّض در ملک مالک لازم می آمد، ولی خروج بدل حیلولت از ملک ضمان، از باب معاوضه نبوده و صرفاً حکمی شرعی به عنوان غرامت از مالیّت مالی می باشد که غاصب میان مالک و مالیّت آن مال، حائل گردیده است.

    7. ای بدل الحیلولة.

    8. ای العین.

    9. ای فی ملک المالک.

    10. ای بدخول بدل الحیلولة من ملک الضامن الی ملک المالک و عدم خروج العین عن ملک المالک الی ملک الضامن.

متن کتاب: فالمبذول هنا (1) كالمبذول مع تلف العین فی عدم البدل له (2) (3).

و قد استشكل فی ذلك (4) المحقّق و الشهید الثانیان:

قال الأوّل (5) فی محكی جامعه (6): «إنّ هنا (4) إشكالًا؛ فإنّه كیف یجب القیمة و یملكها الآخذ و یبقى العین على ملكه (7)؟ و جعلها (8) فی مقابلة الحیلولة (9) لا یكاد یتّضح معناه»، انتهى.

و قال الثانی (10): «إنّ هذا (11) لا یخلو من إشكال من حیث اجتماع العوض (12) و المعوَّض (13) على ملك المالك من دون دلیلٍ واضح، و لو قیل بحصول الملك لكلّ منهما (14) متزلزلًا (15)

    1. ای بدل الحیلولة عند تعذّر العین.

    2. ای للمبذول.

    3. یعنی همانطور که در صورت تلف عین، در مقابل قیمتی که از ملک ضامن به ملک مالک داخل می شود، عین به ملک ضامن در نمی آید، زیرا اساساً عینی نیست تا در مقابل قیمت، به ملک ضامن در آید، در صورت تعذّر عین نیز در مقابل قیمتی که به عنوان بدل حیلولت از ملک ضامن به ملک مالک داخل می شود، عین به ملک ضامن در نمی آید.

    4. ای فی عدم انتقال العین من ملک المالک الی ملک الضامن فی مقابل انتقال بدل الحیلولة من ملک الضامن الی ملک المالک.

    5. ای المحقّق الثانی «رحمه الله».

    6. ای فی ما حُکِیَ عن کتابه جامع المقاصد.

    7. ای ملک الآخذ.

    8. ای جعل القیمة.

    9. ای لا فی مقابلة العین.

    10. ای الشهید الثانی «رحمه الله».

    11. ای عدم انتقال العین من ملک المالک الی ملک الضامن فی مقابل انتقال بدل الحیلولة من ملک الضامن الی ملک المالک.

    12. ای بدل الحیلولة.

    13. ای العین.

    14. ای من المالک و الضامن.

    15. فالمالك يملك البدل متزلزلا، و الضامن يملك العين متزلزلا.

متن کتاب: و توقّف تملّك المغصوب منه للبدل على الیأس من العین و إن جاز له (1) التصرّف (2)، كان وجهاً فی المسألة»، انتهى. و استحسنه فی محكی الكفایة (3).

أقول: الذی ینبغی أن یقال هنا (4): إنّ معنى ضمان العین، ذهابها من مال الضامن (5)، و لازم ذلك (5)، إقامة مقابلها (6) من ماله (7) مقامها (6)؛ لیصدق ذهابها (6) من كیسه (8).

    1. ای للمغصوب منه.

    2. ای التصرّف فی البدل.

    3. ای فی ما حُکِیَ عن کفایة الاحکام للسبزواری.

    4. ای فی جواب الاشکال عن الجمع بین العوض و المعوّض عند دخول بدل الحیلولة فی ملک المالک و عدم خروج العین عن ملکه الی ملک الضامن.

    5. ای ذهاب العین من مال الضامن.

    6. ای العین.

    7. ای مال الضامن.

    8. ای من کیس الضامن.