موضوع: تنبیهات المعاطاة/الامر الثامن: هل المعاطاة تتحقّق بالقول الغیر الجامع للشرائط کما تتحقّق بالفعل؟ /اعتبار تقدیم الایجاب علی القبول

متن کتاب: و أمّا المصالحة المشتملة على المعاوضة (1)، فلمّا كان ابتداء الالتزام بها (2) جائزاً من الطرفین و كان نسبتها (3) إلیهما (4) على وجه سواء، و لیس الالتزام الحاصل من أحدهما أمراً مغایراً للالتزام الحاصل من الآخر (5)، كان البادئ منهما (6) موجباً؛ لصدق الموجب علیه لغةً و عرفاً (7). ثمّ لمّا انعقد الإجماع على توقّف العقد على القبول، لزم أن یكون الالتزام الحاصل من الآخر بلفظ القبول؛ إذ لو قال (8) أیضاً: «صالحتك»، كان إیجاباً آخر، فیلزم تركیب العقد من إیجابین.

    1. مرحوم مصنّف رهن، قرض، هبه و مصالحه غیر معاوضی را با تعبیر «و کذا» به یکدیگر عطف می نمایند که دلالت بر وصل میان این مثال ها و مشابهت حکم آنها دارد در حالی که مصالحه معاوضی را با تعبیر «و امّا»، از موارد سابق، فصل نموده و اجمالاً به تفاوت حکم مصالحه مشتمل بر معاوضه با رهن، قرض، هبه و مصالحة غیر معاوضی می نماید؛

تفاوت مصالحه مشتمل بر معاوضه با رهن، قرض، هبه و مصالحة غیر معاوضی در کلام مرحوم مصنّف در آن است که ایشان در رهن، قرض، هبه و مصالحه غیر معاوضی، اگرچه علی التحقیق قائل به منع تقدّم قبول بر ایجاب شدند، ولی قول به تقدّم قبول بر ایجاب را خالی از وجه ندانستند، در حالی که در مصالحه معاوضی می فرمایند اساساً وجهی برایی قول به تقدّم قبول بر ایجاب وجود ندارد، زیرا ایجاب و قبول، مغایر از یکدیگر نبوده و لذا عرفاً هر کس اوّل انشاء نماید، انشاء او عرفاً ایجاب دانسته می شود.

    2. ای بالمصالحة المشتملة علی المعاوضة.

    3. ای نسبة المصالحة المشتملة علی المعاوضة.

    4. ای الی الطرفین.

    5. لأنّ حقیقة کلٌّ من الالتزامین هو الالتزام بالمصالحة و التسالم.

    6. ای من الطرفین.

    7. فلا یتصوّر عقلاً تقدیم الایجاب علی القبول فیه اصلاً حتّی نقول بعدم جوازه شرعاً.

    8. ای لو قال الطرف الآخر.

متن کتاب: و تحقّق من جمیع ذلك أنّ تقدیم القبول فی الصلح أیضاً غیر جائز؛ إذ لا قبول فیه بغیر لفظ «قبلت» و «رضیت»، و قد عرفت أنّ «قبلت» و «رضیت» مع التقدیم لا یدلّ على إنشاءٍ لنقل العوض فی الحال (1).

    1. ای فی حال القبول.