درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب طهارت/احکام المیاه/حکم آب مشکوک الاباحه

روایت دوّم: روایت مسعدة بن صدقه از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

نسخه کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن هارون بن مسلم عن مسعدة بن صدقة عن ابی عبد الله علیه السّلام قال سمعته یقول کلّ شیء هو لک حلال حتّی تعلم انّه حرام بعینه فتدعه من قبل نفسک و ذلک مثل الثوب یکون قد اشتریته و هو سرقة او المملوک عندک و لعلّه حرّ قد باع نفسه او خدع فبیع او قهر او امرأة تحتک و هی اختک او رضیعتک و الاشیاء کلّها علی هذا حتّی یستبین لک غیر ذلک او تقوم به البیّنة (کافی طبع اسلامیّه ج۵ ص۳۱۴).

توجّه: در بعضی از نسخ کافی آمده است: علیّ بن ابراهیم عن هارون بن مسلم ......... (کافی طبع دار الحدیث ج۱۰ ص۵۴۲). سند طبق این نسخه از طرق معروفه مرحوم کلینی است و لذا احتمال قویّ وجود دارد که کلمه‌ی عن ابیه تحریف باشد.

نسخه تهذیب: علیّ بن ابراهیم عن هارون بن مسلم عن مسعدة بن صدقة عن ابی عبد الله علیه السّلام قال سمعته یقول کلّ شیء ...... تا آخر متن کافی (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۷ ص۲۲۷).

نسخه وافی: سند و متن روایت در وافی مثل کافی طبق نسخه اوّل است (وافی، ج۱۷ ص۶۲).

نسخه وسائل الشیعة: محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم عن هارون بن مسلم ....... تا آخر سند و متن کافی (وسائل، طبع آل البیت، ج۱۷ ص۸۹).

نسخه الفصول المهمّة: و عن علیّ بن ابراهیم عن هارون بن مسلم ....... تا آخر سند و متن کافی (الفصول، ج۱ ص۶۳۲).

نسخه بحار: الکافی، علیّ عن ابیه عن هارون بن مسلم ..... تا آخر سند و متن کافی (بحار، طبع بیروت، ج۲ ص۲۷۳).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: سند روایت طبق نسخه اوّل کافی به اینصورت است: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن هارون بن مسلم عن مسعدة بن صدقه.

در این سند، سه راوی اوّل، امامی و ثقه هستند (نجاشی ص۴۳۸، رجال علّامه ص۱۸۰، نقد الرّجال ج۵ ص۳۹، جامع الرواة ج۲ ص۳۰۷، مرحوم حرّ در رجال ص۲۵۳ و در وسائل ج۳۰ ص۵۰۴، مجلسی دوّم در الوجیزه ص ۱۹۲، بحر العلوم در رجال ج۴ ص۱۵، منتهی المقال ج۶ ص۴۰۸ و .......) ولی در مسعدة بن صدقه دو بحث وجود دارد.

بحث اوّل: در امامی بودن این راوی.

بعضی این راوی را عامّی بتری می‌دانند (رجال شیخ طوسی ص۱۴۶، رجال کشّی ج۲ ص۶۸۷، رجال علّامه ص۴۰۸، نقد الرّجال ج۴ ص۳۶۸، زبدة الاقوال ص۵۱۰، مجمع الرجال ج۶ ص۸۷، مرحوم حرّ در رجال ص۲۴۱، منتهی المقال ج۶ ص۲۵۴، عدّة الرجال ج۱ ص۳۳۶، بهجة الآمال ج۷ ص۱۷ و ........) و بعضی این راوی را امامی می‌دانند (معجم الرجال ج۱۹ ص۱۵۲، روضة المتقین ج۶ ص۴۸۸).

بحث دوّم: در ثقه بودن این راوی.

بعضی این راوی را ثقه می‌دانند مثل مجلسی اوّل (رجال بحر العلوم ج۳ ص۳۳۷) و مرحوم مامقانی در تنقیح طبع رحلی ج۳ ص۲۱۲ و محقّق خوئی در معجم ج۱۹ ص۱۵۲ و مرحوم ابن ولید و وحید بهبهانی و ابن قولویه و علی بن ابراهیم در تفسیر و ..... و بعضی این راوی را ضعیف می‌دانند مثل مجلسی دوّم در الوجیزه ص۱۷۸.

توجّه: علّامه مجلسی در مرآة العقول ج۱۲ ص۴۰۰ این روایت را موثّقه می‌داند و در ج۱۹ ص۴۳۲ و در ملاذ الاخیار ج۱۱ ص۴۳۴ این روایت را ضعیف می‌داند.

نتیجه:‌ این راوی، عامّی ثقه است و لذا روایت، موثّقه می‌باشد.

نکته ب: مرحوم شیخ طوسی این روایت را در تهذیب از علیّ بن ابراهیم نقل کرده است. در مشیخه تهذیب ص۲۹ آمده است: و ما ذکرته عن علیّ بن ابراهیم بن هاشم فقد رویته بهذه الاسانید عن محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم و اخبرنی ایضاً .........

روایت طبق نسخه تهذیب، موثّقه است.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی کلمه‌ی کلّ از الفاظ موضوع برای عموم است و لذا کلّ شیء بواسطه عمومیّت شامل آب مشکوک الاباحه است. از طرفی دیگر علم به حرمت آب کذائی وجود ندارد. بنابراین، آب کذائی به استناد روایت، حلال و مباح است. و در محلّ خود اثبات شد که این روایت مخصوص به شبهه موضوعیّه است.