موضوع: مفهوم شرط/شروط عقد /صحت شرط

حث شروط. عقد. شروط صحت شرط.

قوله. الثانی. ان یکون الشرط سایغا

شرط دوم صحت شرط این است که شرط فعل و یا ترکی باشد که با قطع نظر از اشتراط آن در زمان معامله امر جایز و مشروع باشد. بنابراین شرط فعل حرام صحیح نیست. مثلا اگر بگوید این انگور ها می فروشم به شرط اینکه آنها را شراب درست کنی که شراب درست کردن کار حرام است.

دلایل اعتبار این شرط.

۱- الزام و التزام به امر حرام نافذ و موثر نیست وجود آن کالعدم است.

۲- عمومات مثل المومنون عند شروطهم الا شرطا احل حرام و حرم حلالا.

شرط سوم از شروط صحت شرط این است که شرط از اموری باشد که در آن غرض عقلایی مهم و قابل اعتنا باشد. چه غرض نوعی یا شخصی.

بنابراین اگر چیزی را شرط کند که در آن غرض عقلایی نباشد لزوم وفا ندارد و باطل است.

مثال. مرحوم شهید اول برای شرط عقلایی مثال زده به اینکه در ضمن عقد شرط بکنند که عبد جاهل عبادت باشد و غرض این است که مشغول عبادت نشود و از خدمت به مولا غافل شوند. و برای شرط لغو مثال زده شده به کیل و وزن کردن با یک مکیال و موزون خاص در حالی که بین مکیال ها فرق نیست.

علامه در تذکره فرموده عقلای عالم اگر شرطی را بکنند که غرض عقلایی در آن نیز لغو است و لازم الوفا نیست.

دلیل این شرط این است شرطی که غرض عقلایی نداشته باشد ضرری را به مشروط علیه وارد نمی‌کند.

اگر در شرطی شک شد که آیا عقلایی است یا غیر عقلایی از باب حمل عمل مومن بر صحت می گوییم آن شرط عقلایی است

اگر مشتری شرط کند عبد را میخرد به شرط اینکه کافر باشد در صحت این شرط یا لغویتش دو قول وجود دارد. شیخ طوسی قائل به صحت این شرط و علامه حلی قائل به عدم صحت شده است.

دلیل صحت این است که به ان شرط غرض عقلایی تعلق گرفته و آن امکان بیع ان است به مسلمان و کافر و غرض دیگر این است که تمام وقتش را صرف خدمت به مولایش می کند.

دلیل عدم صحت این است که اسلام یعلو و یعلی علیه و اغراض دنیوی قابل مقایسه با اغراض اخروی نیست.

شهید اول در دروس قول دوم را پذیرفته است.

چهارمین شرط از شروط صحت شرط این است که شرط مخالف کتاب و سنت نباشد و لذا اگر شرط کنند بنده بودن آزاد را و ارث بردن اجنبی را از وارث فاسد است. چون این شروط مخالف کتاب و سنت است و شرطی که مخالف کتاب سنت باشد چیزی آن را جایز نمی کند.

بله اگر شرطی مخالفتش با کتاب سنت به نحو تباین نبود بلکه به صورت خاص و عام بود در اینجا ممکن است گفته شود که چنین مخالفتی اشکال ندارد. ولی طبق نظر شیخ چنین شرطی قابل قبول نیست چون روایات متواتر داریم ‌شرط مخالف کتاب و سنت جایز نیست