موضوع: عام و خاص/جواب به مسئله نذرِ احرام قبل از میقات و روزه ی سفر /

خلاصه جلسه قبل:

در جلسات قبل بیان شد که اگر عام ما دچار اجمال بود باید چه بکنیم و تکلیف افراد مشکوک چه می شود؟ برای مثال در قرآن آیه ای داریم که می فرماید: اذا قمتم للصلوة فاغسلوا وجوهکم،حالا سوال این است که آیا میتوان با آب مضاف(مانند اب گلاب) هم وضو گرفت یا خیر ؟

عده ای قائل هستند: می‌شود فرد مشکوک را احراز کرده و تکلیفش را روشن کرد، به این صورت که فرد مشکوک را متعلق نذر قرار می‌دهیم، عمومات ادله نذر مانند اوفوا بالنذور می گوید: واجب است به نذرتان عمل کنید،و صحت وضو با آب گلاب را از اینکه واجب است بدان به عنوان متعلق نذر عمل کنیم احراز می کنیم

مرحوم آخوند در جواب فرمودند: این طریق استدلال شما درست نیست،اوفوا بالنذور که از موضوعات عناوین ثانویه هست از جمله موضوعاتی است که اگر حکمی از احکام عناوین اولیه بخواهد متعلق ان قرار بگیرد باید ابتدا رجحان آن احراز شود سپس متعلق نذر قرار بگیرد،و مشخص باشد که تعلق به نذر موجب ارجحیت و رجحان ان خواهد شد که هذا اول الکلام.

درس امروز:

ادعا

مدعی برای اثبات حرف خود دو تنظیر آورده بود تنظیر اول: در مورد صحت روزه در مسافرت بود، در صورتی که روزه متعلق نذر قرار بگیرد این موجب می‌شود در سفر بتوان روزه گرفت،

مورد دوم هم احرام قبل از میقات بود، که اگر متعلق نذر قرار بگیرد عمل به آن واجب شده و صحیح است در صورتی که روزه در سفر و احرام قبل از میقات به خودی خود رجحانی ندارند و چون متعلق نذر قرار گرفته اند راجح شده اند،مضافاً اینکه صوم در سفر و احرام قبل از میقات، قبل از تعلق آنها به نذر مطلقا رجحانی نداشته اند، در صورتی که شاید وضو با آب گلاب قبل از تعلق آن به نذر دارای رجحان بوده باشد پس به طریق اولی می توان آن را متعلق نذر قرار داد.

جواب مرحوم اخوند: ایشان در جواب می‌فرمایند اینکه صوم در سفر و احرام قبل از میقات، می‌توانند متعلق نذر قرار بگیرند به این دلیل است که در مورد انان دلیل خاص داریم، به همین جهت متعلق نذر قرار میگیرند، دلیل خاص آمده و می گوید روزه در سفر و احرام قبل از میقات راجح است.

حالا در توجیه دلیل خاص باید گفت: دلیل خاص کشف می‌کند که اینها (احرام قبل از میقات و صوم در سفر)ذاتاً رجحان دارند ،

سوال: اگر اینها رجحان ذاتی دارند چرا شارع به آنها امر نکرده؟

مرحوم آخوند در جواب می‌فرمایند: به خاطر وجود مانع،شارع به آنها وجوباً یا استحباباً امر نکرده و این مانع به واسطه متعلق نذر قرار گرفتن آنها مرتفع میگردد همچنان می‌توان در توجیه دلیل خاص گفت: اینکه اینها ارجحیت پیدا کرده‌اند به خاطر این است که متعلق به نذر قرار گرفتند و همین تعلقشان به نذر باعث شده که راجح شوند.

سوال: شاید مدعی بگوید: وضو با آب مضاف هم مانند صوم و احرام قبل میقات،چون متعلق نذر قرار گرفته،راجح شده است!

در جواب میگوییم: خیر نمی‌شود!چون وضو با آب مضاف مانند صوم در سفر و احرام قبل از میقات دلیل خاص ندارد،باید توجه داشت قبل از اینکه بخواهیم صوم در سفر و احرام قبل از میقات را متعلق نذر قرار بدهیم هیچ کدام از اینها مصلحت و ارجحیتی نداشته اند، کما اینکه در بعضی از روایات آمده: احرام قبل از میقات مانند صلاة قبل از وقت است! یعنی هیچ ارزشی ندارد اما دلیل خاص بعداً وارد شده و میگوید:که این ها را می‌توان متعلق نظر قرار داد و رجحان خواهند داشت

اشکال:

مستشکل در واقع میخواهد به قسمت دوم کلام مرحوم آخوند اشکال کند.

جواب: مرحوم آخوند در قسمت دوم کلام خود فرمودند:صوم در سفر و احرام قبل از میقات، قبل از این که متعلق نذر قرار بگیرند راجح نبوده‌اند، از وقتی که متعلق نذر قرار گرفته اند راجح شده اند،حالا مشکل اینجاست:اینکه اینها قبل از نذر رجحان نداشته‌اند برای ما مکشوف می‌کند که اینها، قبل از این که متعلق نذر قرار بگیرند عبادت نبودند، حالا که متعلق نذر شده و دارای رجحان شده اند، آیاعلاوه بر رجحان عبادیت هم پیدا کرده اند یا نه؟چون قبلاً که عبادت نبودند الان که متعلق نذر قرار گرفته اند عبادت می شوند یا نه؟

حال اگر هم که بگوییم پس از تعلقشان به نذر عبادت هم می‌شوند مشکل دوم پیش می آید:همانطور که می دانیم عبادت را باید به قصد امتثال امر(قصد قربت)امتثال کنیم، حالا مشکل اینجاست که اگر اینها چون متعلق نذر هستند بخواهند عبادت هم باشند ،با کدام قصد امر می‌خواهند امتثال شوند؟

اشکال: اگر بگویید با قصد امر نذر امتثال میشوند، می‌گوییم نذر(اوفوا بالنذور)امرش توصلی است؛ عبادت را که نمی‌توان با قصد امر توصلی امتثال کرد

جواب اول مرحوم آخوند: وقتی که دلیل خاص آمده و می‌گوید می‌توان این دو را متعلق نذر قرار داد،این کشف می کند که بعد از این که این ها متعلق نذر قرار می‌گیرند و وقتی راجح می‌شوند، عبادت هم خواهند بود( البته همانطور که می‌بینید باز هم مرحوم آخوند از اشکال دوم جواب ندادند، که حالا که بعد از تعلق اینها به نذر،عبادت شدند، آنها را به داعی چند چه امری باید امتثال کرد؟امر نذر هم که توصلی است)

جواب دوم مرحوم آخوند: می توان عموماتی که می‌گویند متعلق نذر باید رجحان داشته باشد را توسط این دو مورد تخصیص بزنیم. به این صورت که متعلق نذر باید رجحان داشته باشد مگر در این دو مورد.

اشکالی دیگر: شاید گفته شود قبلا این دو عبادت نبوده اند،یعنی قبل از نذر مکلف نمی‌توانست آن‌ها را متثال کند چون قدرت بر امتثال انها نداشته و از شروط عام تکلیف این است که،حتی قبل از اینکه به آن امر بشود،مکلف قدرت بر امتثال ان را داشته باشد،

حالا این دو، قبل از تعلق نذر به آنها عبادت نبوده و به تبع مقدور مکلف هم نبودند، حالا که متعلق نذر قرار گرفته اند چگونه مکلف آنها را اتیان کند این قدرت را ندارد.

مرحوم آخوند در جواب می‌فرمایند: بعد از اینکه اینها متعلق نذر قرار گرفتند از قِبَل نذر رجحان می یابند همین رجحانی که برای این دو به برکت نذر به وجود آمده در عبادت بودنشان کفایت می‌کند، حالا درست است که قبل از اینکه متعلق نذر قرار بگیرند،و قبل از اینکه بخواهند رجحان پیدا کنند، مکلف تمکن از امتثال آنها نداشته اما بعد از نذر و رجحان و عبادت شدن انها مکلف متمکن از امتثال آنها می شود، آنچه در صحت نذر معتبر است این است که ناذر توان اتیان نذر را داشته باشد، و لو اینکه،این توان برای ناذر به سبب خود نذر ایجاد شود.در ما نحن فیه هم امر به همین صورت است،تمکن ناذر بر این دو،به خاطر این است که این دو متعلق نذر قرار گرفته اند.