موضوع: عام و خاص/جواب محقق قمی و صاحب فصول به ادله نافین حجیت عام در افراد باقی مانده و نقد ان /

بحث در مورد فصل چهارم از فصول عام بود،همانطور که قبلاً بیان شد،آیا عام در افراد باقی مانده بعد از اینکه تخصیص می خورد، حجت است یا نه؟

معنای حجیت عام در افراد باقیمانده این است:اگر عامی تخصیص خورده و افرادی از آن خارج بشوند،سپس در افراد باقی‌مانده اگر دچار شک شدیم که آیا مخصصی دیگر غیر از مخصصاول آمده، تا افراد دیگری را هم خارج کند یا نه، آیا می‌توان در این صورت در افراد مشکوک به اصالت العموم تمسک کرد یا نه؟ نظر مرحوم آخوند این است که، بله، عام در افراد باقیمانده حجت است چه که این که مخصص منفصل باشد و چه متصل.

در مخصص متصل،از همان ابتدا عام درخاص ظهور دارد، در مخصص منفصل، عام از همان ابتدا عام در عمومیت ظاهر است،سپس مخصص که آمد،حجیت عام را ساقط می‌کند ولیکن ظهور عام را خدشه دار نمیکند.

در مقابل هم برخی قائل بودند که عام در افراد باقی مانده حجت نیست، چون در صورت تخصیص،عام مجاز و مجمل خواهد بود

وبالجمله...: مرحوم آخوند به بیان فرق بین مخصص منفصل و متصل می پردازند، و می‌فرمایند هنگامی که مخصص متصل باشد از همان ابتدا عام ظهور در عمومیت ندارد، بلکه از همان ابتدا ظهور درخاص دارد ولیکن در مخصص منفصل،عام ابتدا در در عمومیت ظهور پیدا می‌کند ولی با آمدن مخصص منفصل آن خاصی که در مخصص بیان شده،جلوی حجیت ظهور عام را میگیرد.

دقت: خاص منفصل جلوی حجیت عام را میگیرد نه جلوی ظهور عام را.پس نه در مخصص متصل و نه در مخصص منفصل عام در غیر ما وضع له(معنای مجازی) استعمال نشده است.

جواب مرحوم محقق قمی و صاحب فصول به احتجاج نافین حجیت عام در افراد باقی مانده.

دلیل منکرین حجیت عام در افراد باقی مانده این بود که، وقتی عام تخصیص بخورد استعمال عام در افراد باقی‌مانده به صورت مجاز است، سپس برای مجاز مراتبی خواهد بود،این مراتب با احتمال وجود مخصص های دیگری غیر از مخصص اول به وجود می آیند، و ما نمی‌دانیم مراد متکلم از عام کدام مرتبه از مجاز بوده است و لذا عام ما مجمل می‌شود و دیگر در افراد باقی مانده حجت نخواهد بود.

مرحوم محقق قمی و صاحب فصول در جواب نافین می فرمایند:ما قبول داریم که عام پس از تخصیص مجاز می شود و برای مجاز هم مراتبی هست ولیکن منظور و مقصود مولا از عام بعد از تخصیص نزدیکترین افراد به عام خواهد بود.

برای مثال :وقتی مولا می‌فرماید اکرم العلما و لا تکرم الفساق کرم الفساق منهم،با اولین مخصص سه فرد از تحت عام خارج شده و ۹۷ تن باقی می ماند، حالا احتمال دارد مخصصی دیگر امده باشد و افراد دیگری راهم از تحت عام خارج کرده باشد،که با خروج افراد جدید با مخصص احتمالی،مرتبه ی جدیدی برای مجاز ایجاد میشود(برای مثال شاید به غیر از مخصص اول که سه نفر را خارج کرد،مخصص دیگری امده باشد و پنج نفر دیگر را هم از تحت عام خارج کرده باشد،که در این صورت ۹۲ نفر دیگر تحت عام خواهند ماند،که این مرتبه ی دیگری از مجاز خواهد بود)در این صورت آنچه مراد مولاست،اقرب المجازات است،یعنی نزدیکترین مجاز ها به معنای حقیقی،مراد متکلم خواهد بود(که در مثال ما،اقرب المجازات،همان۹۷نفر،میباشد)

جواب مرحوم آخوند:ایشان در جواب محقق قمی و مرحوم صاحب فصول فرمایند:

منظور شما از اقربیت چیست؟ اگر منظور شما اقربیت به حسب تعداد است،یعنی چون مثلاً ۹۷ نسبت به ۱۰۰ نزدیک تر هست،پس اقرب المجازات هست، در جواب شما میگوییم: اقربیت به حسب تعداد برای مجاز اقربیت نمی‌آورد و به آن اعتباری نیست. و اگر منظور شما از اقربیت بر اثر کثرت استعمال است( یعنی وقتی گفته می شود اکرم العلما،این اکرم العلما کثیراًما در ۹۷ نفر استعمال شده) که این هم بطلانش بدیهی است

سوال: یعنی تا به حال اتفاق نیفتاده که اکرم العلماء در ۹۲نفر یا۹۰ نفر ویا مثلا۸۹ نفر استعمال شده باشد؟

سپس مرحوم شیخ اعظم از کلام نافین جواب می‌دهد که سیاتی انشاءالله