< فهرست دروس

درس رسائل استاد حمیدرضا آلوستانی

بخش1

95/09/23

بسم الله الرحمن الرحیم

إذاعرفت هذا[1] ، فلنعد إلى حكم مخالفة العلم الإجمالي، فنقول:

مخالفةُ الحكم المعلوم بالإجمال يتصوّر[2] على وجهين:

الأوّل‌: مخالفته من حيث الالتزام[3] ، كالالتزام بإباحة وطء المرأة المردّدة بين من حرم وطؤها بالحلف و من وجب وطؤها به مع اتّحاد زماني الوجوب و الحرمة[4] ، و كالالتزام بإباحة موضوعٍ كليٍّ مردّد أمره بين الوجوب و التحريم مع عدم كون أحدهما المعيّن[5] تعبّدياً يعتبر فيه قصد الامتثال؛ فإنّ[6] المخالفة في المثالين ليست‌ من حيث العمل[7] ؛ لأنّه لا يخلو من الفعل الموافق للوجوب و الترك الموافق للحرمة، فلا قطع بالمخالفة إلّا من حيث الالتزام بإباحة الفعل[8] .

الثاني: مخالفته من حيث العمل، كترك الأمرين[9] اللذين يعلم بوجوب أحدهما، و ارتكاب فعلين يعلم بحرمة أحدهما، فإنّ المخالفة هنا من حيث العمل.

جلسه 29 (ص 84)

و بعد ذلك[10] ، نقول‌:

أمّا المخالفة[11] الغير العمليّة[12]


[1] بعد از بیان نکات استطرادی یعنی بیان اقسام شبهه(حکمیه، موضوعیه و ...) و مسأله ی علم تفصیلی متولد از علم اجمالی و دفع ایرادات از عبارات فقها در این زمینه، به اصل بحث و تحریر محل نزاع در مقام اول از تنبیه چهارم یعنی مسأله ی علم اجمالی بر می گردیم.
[2] و کذا موافقة الحکم المعلوم بالإجمال أیضاً یتصوّر علی وجهین و لکن از آنجا که مسأله ی موافقت در جلد دوم ذیل مباحث احتیاط مطرح می گردد لذا مصنف بحث را در مورد مسأله ی مخالفت یعنی جواز و عدم جواز آن متمرکز می نماید.
[3] یعنی قلباً خود را ملتزم نداند و بلکه ملتزم به خلاف آن شود. از این نوع مخالفت به مخالفت التزامیه، مخالفت علمیه، مخالفت اعتقادیه و همچنین مخالفت غیر عملیه. نیز تعبیر می شود
[4] دلیل این قید آن است که اگر زمان وجوب و زمان حرمت فرق کند، احتمال مخالفت عملیه نیز وجود دارد مثلاً در واقع وطء مرأة در اول ماه حرام باشد و در آخر ماه واجب باشد و او در اول ماه انجام دهد و در آخر ماه ترک نماید ولی اگر زمان وجوب و زمان حرمت یکی باشد وظیفه ی عملیه ی او تخییر است و چون او در مقام عمل خالی از فعل یا ترک نمی باشد لذا در مقام عمل هیچ مخالفتی تصوّر نمی شود و از آنجا که بحث محور اول یعنی مخالفت غیر عملیه متمرکز در مخالفت التزامیه ی فقط می باشد، لذا مرحوم شیخ این(ره) قید را آوردند تا موارد مخالفت عملیه را خارج نماید بنابراین بحث مصنف در محور اول که در ادامه به صورت مستقل پیگیری می گردد در مورد مواردی است که مسأله ی مخالفت التزامیه ی فقط قابل تصوّر می باشد.
[5] دلیل بر این قید آن است که اگر أحدهما المعیّن در واقع تعبدی باشد، احتمال مخالفت عملیه نیز وجود دارد چون او یکی از دو طرف را بر می گزیند و بدون قصد قربت درصدد امتثال بر می آید؛ البته اگر او در همین فرض با قصد قربت وارد عمل شود مخالفت عملیه ای رُخ نمی دهد و از آنجا که محل بحث در محور اول یعنی مخالفت غیر عملیه یا مخالفت التزامیه ی فقط می باشد لذا مرحوم شیخ(ره) این قید را آورده اند تا احتمال مخالفت عملیه را خارج نمایند.
[6] فاء تعلیل بوده و درصدد بیان این است که بگوید چرا در مثال های مذکور تنها مخالفت قطعیه التزامیه وجود دارد ولی مخالفت قطعیه عملیه وجود ندارد.
[7] بل من حیث الإلتزام و الإعتقاد فقط.
[8] با اینکه وظیفه ی او در دوران امر بین محذورین تخییر می باشد لذا اعتقاد به اباحه، مخالفت قلبیه و إلتزامیه به حساب می آید.
[9] چون بحث در مخالفت قطعیه ی عملیه می باشد لذا مرحوم شیخ(ره) فرمودند: کترک الأمرین الذین و نفرمودند: کترک أحد الأمرین الذین. چون در صورت دوم مسأله ی مخالفت احتمالیه مطرح می گردد و همانطور که در گذشته مطرح شد مسأله ی مخالفت احتمالیه در کنار موافقت قطعیه مطرح می گردد و از محل بحث ما خارج می باشد.
[10] بعد از اینکه مصنف مقام اول بحث از علم اجمالی را در دو زاویه تحریر می نمایند یعنی مسأله ی مخالفت التزامیه و مسأله ی مخالفت عملیه، هر یک از این دو محور را به صورت مفصل و مستقل پیگیری می نمایند.
[11] فعلاً مباحثی که مطرح می گردد در مورد مخالفت التزامیه می باشد و اما مباحث مخالفت عملیه از صفحه 93 (چاپ کنگره) به صورت مستقل و جداگانه مطرح می گردد.
[12] اینکه مصنف تعبیر به المخالفة الغیر العملیه نمودند و تعبیر به المخالفة الإلتزامیه و مانند آن ننموده اند، بدین جهت می باشد که مباحث مذکور در فرضی است که صرفاً مخالفت إلتزامیه صورت گرفته باشد، بدون اینکه قابلیت مخالفت عملیه وجود داشته باشد.به تعبیر دیگر عنوان المخالفة الإلتزامیه عام بوده و شامل دو صورت می گردد یکی مخالفت التزامیه ی فقط(بدون مخالفت عملیه) و دیگری مخالفت التزامیه به همراه مخالفت عملیه ولی تعبیر به المخالفة الغیر العملیه شامل یک قسم می شود و آن مخالفت التزامیه ی فقط است به همین جهت چون تعبیر به المخالفة الإلتزامیه که گذشتگان از آن استفاده می نمودند گویای محل بحث نمی باشد لذا مصنف از آن عدول نموده و از عنوان مخالفت غیر عملیه استفاده نموده اند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo