موضوع: مقصد دوم: نواهی/فصل سوم: دلالت نهی بر فساد /مطلب سوم: مراد از نهی«2»

كما لا وجه لتخصيصه بالنفسي فيعم الغيري

فائدة: به نظر می رسد بیان مذکور برای ورود نهی تنزیهی در محلّ بحث در ما نحن فیه صحیح نمی باشد چون نهی تنزیهی نهایتا دلالت بر مرجوحیّت منهیّ عنه و متعلّق نهی دارد ولی مبغوضیّت و عدم رضایت نسبت به آن را در نزد شارع مقدّس دلالت ندارد و بلکه ترخیص در انجام عمل منهیّ عنه را دلالت دارد لذا هیچ منافاتی بین مقتضای نهی تنزیهی یعنی مرجوحیّت عمل منهی عنه با صحّت و مقربیّت حتّی در عبادات نیز وجود ندارد تا اینکه گفته شود ملاک و مناط بحث، در نواهی تنزیهی نیز وجود دارد و به همین جهت داخل در محلّ بحث می باشد.

بنابراین به نظر می رسد نواهی تنزیهی خارج از محلّ بحث می باشند و همان طور که لفظ نهی در عنوان مسأله ظهور در نهی تحریمی دارد کما اینکه مصنّف و مرحوم شیخ نیز اعتراف به این مطلب داشته اند، محلّ بحث اختصاص به نهی تحریمی دارد لذا می بینیم علماء از قدیم الأیّام در این مسأله نهی تحریمی را مورد بحث قرار داده و مثال های آنها ناظر به نهی تحریمی می باشد و ادلّه ای هم که نفیا و اثباتا مورد بحث قرار می گیرد ناظر به مسأله حرمت و تنافی آن با صحّت و مقربیّت می باشد.

(کما لا وجه...):

در مورد سؤال دوم یعنی شمول یا عدم شمول عنوان نزاع نسبت به نهی غیری گفته می شود، یکی از اقوال در ما نحن فیه این است که اگر نهی، نفسی و برخاسته از مفسده موجود در منهی عنه باشد، دلالت بر فساد منهی عنه دارد ولی اگر نهی، غیری باشد دلالت بر فساد منهی عنه ندارد و این خود کاشف از این است که عنوان نهی در محلّ بحث، شامل نهی غیری نیز می گردد و نهی غیری نیز مانند نهی نفسی داخل در محلّ نزاع می باشد لذا مصنّف نیز در این زمینه می فرمایند: «لا وجه لتخصیصه بالنفسی فیعمّ الغیری» و بسیاری از علمای علم اصول نیز قائل به همین مطلب می باشند ولی با این وجود بعضی مانند محقّق نائینی در «اجود التقریرات»[1] و «فوائد الاصول»[2] و شاگرد ایشان محقّق خوئی در «محاضرات»[3] قائل به خروج نهی غیری از محلّ نزاع می باشند. البته دلیل ایشان بر این اختصاص و عدم شمول نهی غیری، مبنایی است که در بحث ضدّ انتخاب می نمایند و آن اینکه امر به شیء مانند امر به ازاله نجاست از مسجد یا مقتضی نهی از ضد خود مثل صلاة نمی باشد و یا اگر هم مقتضی نهی از ضد خود باشد، لا یکشف عن کون متعلّقه مبغوضا کی لا یمکن التقرّب به...؛