موضوع: مقصد اول:أوامر ، فصل سوم: إجزاء/مطلب دوم: مراد از قید «علی وجهه» /بیان ایراد و دفع آن

إن قلت هذا إنما يكون كذلك بالنسبة إلى أمره و أما بالنسبة إلى أمر آخر كالإتيان بالمأمور به بالأمر الاضطراري أو الظاهري بالنسبة إلى الأمر الواقعي فالنزاع في الحقيقة في دلالة دليلهما على اعتباره بنحو يفيد الإجزاء أو بنحو آخر لا يفيده.

(إن قلت...):

مصنف در ادامه به یک ایراد و پاسخ از آن اشاره می نمایند تا اینکه محل بحث به صورت کامل روشن گردد.

ایراد این است که همان طور که در ادامه خواهد آمد محل بحث در اجزاء در دو مقام می باشد: تارة مربوط به اجزاء مأمور به (واقعی، اضطراری و ظاهری) از امر خود می باشد؛ در این صورت، اقتضاء به معنای علیّت و تأثیر، صحیح می باشد به این صورت که گفته می شود: اتیان مأمور به، علّت برای کفایت از مطلوب مولا می باشد یا خیر؟

و تارة اخری مربوط به اجزاء مأمور به (اضطراری یا ظاهری) از غیر امر خودش (امر واقعی) می باشد که در این صورت، اقتضاء به معنای علیّت و تأثیر نمی باشد بلکه اقتضاء به معنای کشف و دلالت می باشد چون در این صورت بحث از اجزاء در خود امر به لحاظ دلالت و عدم دلالت می باشد.به این صورت که آیا مدلول امر اضطراری یا مدلول امر ظاهری این است که آوردن مأمور به آنها کفایت از مأمور به واقعی می نماید یا کفایت نمی کند؟ و واضح است که ما باید دلیل دال بر مأمور به ظاهری و دلیل دالّ بر مأمور به اضطراری را بررسی کنیم تا مدلول آن برای ما روشن گردد و ما بتوانیم حکم به اجزاء یا حکم به عدم اجزاء نماییم.

بنابراین تفسیر اقتضاء در محلّ نزاع و عنوان مسأله به معنای علّیّت و تأثیر به نحو استلزام، به طور کلّی و به صورت مطلق، صحیح نمی باشد؛ بلکه در بعضی از موارد به معنای کشف و دلالت می باشد و در بعضی از موارد دیگر به معنای علّیّت به نحو استلزام می باشد.