موضوع: مقصداول:أوامر/فصل اول:مادةأمر /جهت پنجم:اتحاد طلب و اراده(جلسه هفتم)

وهم و دفع‌:

لعلك تقول إذا كانت الإرادة التشريعية منه تعالى عين علمه بصلاح الفعل لزم بناء على أن تكون عين الطلب كون المنشإ بالصيغة في الخطابات الإلهية هو العلم و هو بمكان من البطلان.

لكنك غفلت عن أن اتحاد الإرادة مع العلم بالصلاح إنما يكون خارجا لا مفهوما و قد عرفت‌ أن المنشأ ليس إلا المفهوم لا الطلب الخارجي و لا غرو أصلا في اتحاد الإرادة و العلم عينا و خارجا بل لا محيص عنه في جميع صفاته تعالى لرجوع الصفات إلى ذاته المقدسة. قال أمير المؤمنين صلوات الله و سلامه عليه‌: «و كمال توحيده الإخلاص له و كمال الإخلاص له نفي الصفات عنه».

(لعلّک...):

این عبارت در واقع درصدد تأییدی بر نظریه اشاعره می باشد که قائل به مغایرت بین طلب و اراده هستند به این صورت که شما از طرفی اراده را به علم الهی تفسیر می نمائید و علم الهی از اوصاف ذات الهی می باشد لذا لازم می آید اراده نیز از اوصاف ذات الهی باشد و از طرفی دیگر اراده را همان طلب می دانید و می گوئید به واسطه صیغه امر، طلب انشاء می گردد لذا لازم می آید به واسطه صیغه امر، طلب و اراده که همان علم الهی است و عین ذات او می باشد، انشاء شود و هو محال چون علم الهی عین ذات او است و لازمه آن انشاء ذات الهی می باشد.

مصنّف در پاسخ می فرمایند: أوّلا اینکه گفته شد اراده تشریعی همان علم خداوند متعال به مصالح و مفاسد افعال مکلّفین می باشد، مراد از آن اتحاد خارجی و مصداقی آن می باشد به این معنا که هرگاه خداوند متعال مصلحت یا مفسده ای را در فعلی از افعال مکلّفین ببیند، تشریع از او صادر می شود لذا اراده تشریعیه به لحاظ خارجی و مصداقی همان علم الهی به مصالح و مفاسد است و لکن قطعا اراده به لحاظ مفهومی با علم الهی متفاوت می باشند و ثانیا اینکه بیان شد به واسطه صیغه «إفعل» طلب انشاء می گردد مراد از آن مفهوم طلب می باشد نه مصداق خارجی آن لذا اینکه علم الهی با اراده الهی و طلب او به لحاظ مصداقی متحد باشند لازمه آن انشاء اراده الهی و علم او به صیغه «إفعل» نمی باشد.

و اینکه بیان شد علم الهی به عنوان وصفی از اوصاف خداوند متعال با اراده او به لحاظ مصداقی عینیت و اتحاد دارند، در تمام اوصاف مربوط به ذات خداوند متعال جاری می گردد چون ترکیب در ذات الهی معنا ندارد لذا علم الهی عین اراده او می باشد کما اینکه اوصاف دیگری که برخاسته از ذات خداوند متعال باشند، عین علم می باشند به همین جهت در روایات متعدّدی از اهل بیت «علیهم السلام» وارد شده است که بالاترین مرتبه توحید این است که انسان خداوند متعال را خالص گرداند و کمال اخلاص در این است که اوصاف ذات الهی عین ذات او دانسته شوند نه زائد بر ذات.