موضوع: مقدمه اول/مطلب دوم /مسائل علوم

و المسائل عبارة عن جملة من قضايا متشتّتة، جمعها اشتراكها في الدخل في الغرض الّذي لأجله دُوّن هذا العلم فلذا [1] قد يتداخل بعض العلوم في بعض المسائل ممّا[2] كان له دخل في مهمّين لأجل كلّ منهما دُوّن علم على حدة فيصير من مسائل العلمين.

لا يقال: علی هذا يمكن تداخل علمين في تمام مسائلهما في ما كان هناك مهمّان[3] متلازمان في الترتّب[4] على جملة من القضايا لا يكاد انفكاكهما.

فإنّه يقال: - مضافاً إلى بُعد ذلك بل امتناعه عادة - لا يكاد يصحّ لذلك[5] تدوين علمين و تسميتهما باسمين بل تدوين علم واحد يبحث فيه تارةً لكلا المهمّين و أخرى لأحدهما و هذا بخلاف التداخل في بعض المسائل فإنّ حُسن تدوين علمين كانا مشتركين في مسألة أو أزيد في جملة مسائلهما المختلفة لأجل مهمّين ممّا لا يخفى.

مقدّمة: در گذشته بیان شد که مقدمه اول از مقدّمات سیزده گانه ای که در کتاب کفایه مطرح می شود مشتمل بر پنج مطلب است. مطلب اوّل مربوط به موضوع علم بود که در جلسات گذشته مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اکنون مصنّف مطلب دوم یعنی مسائل علوم را مورد بحث قرار می دهند.

(و المسائل عبارة عن جملة من قضایا متشتّتة...)

بیان مطلب دوم: مسائل علوم.

مصنّف می فرمایند: مسائل علوم مجموعه قضایای مختلفی می باشند که به لحاظ موضوع یا محمول و یا هر دو، مختلف و متغایر می باشند مثلاً «الفاعل مرفوع» قضیه ای از قضایای علم نحو می باشد که با «المفعول منصوب» که قضیه ای دیگر از قضایا و مسائل آن می باشد، به لحاظ موضوع و محمول اختلاف دارند ولی همه آنها دارای یک قدر مشترک می باشند و آن اینکه همه آن مسائل به دنبال تحصیل یک هدف و یک غرض واحد می باشند و آن هدفی است که آن علم برای آن منظور تدوین شده است مثلاً غرض از تدوین علم نحو «حفظ اللسان عن الخطأ فی المقال» می باشد لذا همه مسائل مطرح در آن علم با اینکه با یکدیگر اختلاف دارند ولی به دنبال تحصیل همان غرض می باشند.

البته باید توجّه داشت که هیچ منافاتی ندارد که یک مسأله مانند مسأله تجرّی یا دلالت صیغه یا ماده امر بر وجوب در دو علم یا بیشتر از آن به دو لحاظ یا بیشتر از آن و در جهت تحصیل دو یا چند غرض مختلف مطرح گردد مانند اینکه مسأله تجری هم در علم اصول، هم در علم فقه و هم در علم کلام مطرح می گردد و مانند اینکه مسأله دلالت صیغه یا ماده امر بر وجوب هم در علم لغت مطرح می گردد و هم در مباحث الفاظ علم اصول و لکن این تداخل در مورد بعضی از مسائل علوم محقّق می گردد نه تمام مسائل دو علم و إلّا تدوین دو علم مستقلّ معنا نخواهد داشت و قبیح می باشد.